Onze historie

Geschiedenis van de Volkssterrenwacht Bussloo
Rond 1960 begon Bruno Ernst in Oudenbosch een volkssterrenwacht, de eerste in ons land. Het doel was amateursterrenkundigen een plaats te bieden om gezamenlijk waarnemingen te verrichten en waar geïnteresseerde bezoekers zich konden vergapen aan de wonderen van de kosmos. In 1962 verhuisde deze volkssterrenwacht naar Hoeven en noemde zich “Landelijke Volkssterrenwacht”. Begin jaren zeventig ontstonden er op meer plaatsen in Nederland volkssterrenwachten: één ervan was die van Bussloo, in 1975.

Proloog
Piet Koning, verwoed amateursterrenkundige uit Amsterdam, kwam in 1965 voor zijn werk als personeelschef in Loenen te wonen. Samen met zijn jeugdvriend Hans Luidens had hij een waarneemstek in de Loenermark en waren ze actief als leiders van het Astrokamp te Lheebroek. Zij reden in de regio rond met Piet’s rode Citroën 2CV met aanhanger, alias “Mini Astro Mobiel”, een soort rijdende astro-tentoonstelling om scholen te bezoeken.

   

De “Mini Astro Mobiel” van Piet Koning.

Er ontstond het idee om een sterrenwacht op de Veluwe te starten en dit werd geopperd bij de plaatselijke afdeling van de Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde “Jean Jacques Raimond”, waar Piet zelf bestuurslid van was. Men zag wel iets in dit initiatief al snel vormde zich een groep enthousiaste mensen om een en ander verder uit te werken:
– Edwin Bennett, architect uit Lochem, bestuurslid van de afdeling ‘Jean Jaques Raimond’ van de NVWS voor Apeldoorn, Zutphen en Deventer. Betrokken bij S.A.A.L in Lochem.
– Herbert Cotterell, advocaat uit Apeldoorn, lid van ‘Jean Jaques Raimond’ en groepsleider van het Astrokamp.
– Piet Koning, personeelschef uit Loenen en hoofdleider van het Astrokamp.
– Hans Luidens, metaalbewerker uit Apeldoorn, technicus voor het Astrokamp.

Als eerste werd gezocht naar een passende locatie. Hans Luidens kwam via een buurman in contact met de Recreatiegemeenschap Veluwe, beheerder van het recreatieterrein Bussloo, een meer ontstaan door zandafgraving bij aanleg van de A1, waar rondom een dagrecreatiegebied werd aangelegd. De omgeving was – zeker toen – donker. Ook de centrale ligging tussen de steden Apeldoorn, Deventer en Zutphen maakte het terrein zeer geschikt als plaats voor een volkssterrenwacht.

Op 7 februari 1973 werd er een Nota tot voorbereiding van oprichting Volkssterrenwacht Bussloo opgesteld door voorzitter mr. H.D. (Herbert) Cotterell, wetenschappelijk adviseur prof. dr. ir. C.A. (Ton) Verbraak, adviseur jhr.mr. W.M. de Brauw A.K.Czn. en beheerder H. (Hans) Luidens. Een logo werd ontworpen door Piet Koning.

Op 12 oktober 1973 werd de officiële aanvraag ingediend bij de Recreatiegemeenschap Veluwe.

1856-1973 – De boerderij
Door de Recreatiegemeenschap Veluwe werd het pand Bussloselaan 4 aangewezen. Deze monumentale boerderij stond bekend als de “Wijnbergenshof”.

  

De afbeelding hierboven toont het erf uit de dagen vóór de sterrenwacht. De hoeve ‘Wijnbergenshof’ werd in 1856 gebouwd. De boerderij behoorde met talrijke andere tot het landgoed ‘Bussloo’, grenzend aan het landgoed ‘De Poll’. Het landgoed Bussloo behoorde van oudsher toe aan de baronnen van Wijnbergen. Alle boerderijen waren pachtboerderijen. De heer J.H. (Jo) Berends, later woonachtig in Twello, had vanaf zijn geboortejaar 1915 tot zijn vertrek in 1970 deze hoeve bewoond. De grootvader van Jo werd in 1851 geboren en deze kwam met zijn ouders in 1856 in de Wijnbergenshof te wonen. Een sluitsteen met het bouwjaar zat in de boog boven de grote deeldeur. Op een dag werd het metselwerk stuk gereden door een te hoge vracht en de steen met het jaartal 1856 ging verloren. Een betonbalk kwam in de plaats van de boog, zoals op de foto is te zien. Die boog is bij de restauratie hersteld, maar de steen bleef zoek. Naast de uitoefening van het beroep boer waren de leden van het geslacht Berends klompenmakers. De boerderij heette dan ook vanaf het eind van de negentiende eeuw ‘De Klomperije’. Overigens wordt ook het naburig pand Bussloselaan 2 nog zo genoemd. In 1959 kreeg de boerderij een nieuwe rieten dakbedekking en Jo kreeg toestemming van de eigenaar een dakkapel op het huis te zetten. De laatste eigenaar van het landgoed Bussloo was jhr. Van Karnebeek uit Den Haag, die gehuwd was met barones Dorothée van Wijnbergen, vrouwe van Bussloo.
In 1967 kreeg de Recreatiegemeenschap Veluwe (RGV) belangstelling voor het gebied. Er werden overal grondboringen verricht, waarna het landgoed in 1968 in eigendom van de RGV overging. In 1970 verliet Berends het huis. Het kreeg van 1970 tot 1973 een tijdelijke bewoner in afwachting van de nieuwe bestemming van de boerderij. Op dat moment stonden er nog geiten in de toekomstige bezoekersruimte van de sterrenwacht. Beheerder Hans Luidens werd in 1973 de bewoner van het woongedeelte van de boerderij.

1973 – De Stichting
De “Stichting Volkssterrewacht Bussloo” (zonder n) werd op 21 december 1973 opgericht en op 4 april 1974 ingeschreven bij de Kamer van koophandel te Zutphen onder nummer 38161. Een stichting dus, met naast het bestuur enkel vrijwillige medewerkers en geen betaalde functies. Het stichtingskapitaal bedroeg ƒ 100. De beginbalans is op 31 december 1974 was in totaal ƒ 477,32. Omvang van de Verlies- en winstrekening was ƒ 542,17.
Adviseur Jhr.mr. De Brauw stuurde een brief aan mr. W.J. Geertsema, Commissaris van de Koningin van de Provincie Gelderland, met het doel om geldelijke steun van het Anjerfonds los te krijgen.

1974 – De voorbereidingen
Een eerste presentatie van de nieuwe Volkssterrenwacht aan het publiek geschiedde in 1974 met een stand op de Jaarbeurs van het Oosten te Zutphen. Ondertussen moesten de medewerkers van de stichting de deel van de boerderij aftimmeren, opruimen en inrichten om hier het publiek te kunnen ontvangen.
1975 – De Grote Kijker en andere apparatuur
Ir. Soeters uit Balkbrug voorzag de sterrenwacht van een 30cm spiegelkijker met volginrichting, aluminiseerinrichting en vergrotingsapparatuur. Tevens kreeg de VSB een 11 cm refractor in bruikleen van de NVWS. Hiervoor verrees een noodbehuizing in het veld. De 30 cm telescoop moest echter nog wachten op een vaste opstelling.
Architect E. Bennett uit Lochem ontwierp een bestektekening voor de inrichting van de sterrenwacht.
Drs. P.A.M. Michielsen werd penningmeester. Aangeschaft werden twee sterrenkijkers, tien Practica fotocamera’s en 3 fisheye objectieven. Een precisieklok met stopwatches kwam van Satellietstation Kootwijk.
1975 – Eerste activiteiten
Voorjaar 1975 verscheen er een artikel in Zenit over een nieuwe volkssterrenwacht in de IJsselstreek. Nadat in datzelfde voorjaar enkele waarnemingen waren verricht, waaronder de gedeeltelijke zonsverduistering van 11 mei, konden na de zomervakantie van 1975, op 11 augustus, de eerste bezoekers op de Volkssterrenwacht worden verwelkomd.

Perseïden waarnemen, augustus 1975 (foto archief Piet Koning).

1975 – Nova Cygni
Tumult op de volkssterrenwacht Bussloo! De bezoekers van de kijk-in avond van 29 augustus 1975 zagen boven hun hoofd dat het sterrenbeeld Zwaan was veranderd. Een nova? Waren zij de eersten? Het bleek de plotselinge opvlamming van de nieuwe ster “Nova Cygni” in het sterrenbeeld Zwaan. De ontdekking bleek enkele uren eerder door een Japanner te zijn gedaan. De volgende dag was het wereldnieuws.

1975 – Opening
De officiële opening van de Volkssterrenwacht Bussloo (VSB) vond plaats op 18 november 1975 tijdens de totale maansverduistering van die avond. Op het moment dat in de kijker de eerste aanraking van de aardschaduw met de maan plaatsvond verklaarde de heer J.B. Thate uit Klein Dochteren, toenmalig voorzitter van “Jean Jacques Raimond”, de Volkssterrenwacht officieel voor geopend. Ruim 300 bezoekers genoten die avond van een zeer fraaie totale maansverduistering en maakten kennis met de Volkssterrenwacht. Ook de NOS was met een imposante hoeveelheid apparatuur vertegenwoordigd en de opening van de VSB was te zien in het NOS-journaal.

  

De NOS is paraat bij de opening van de VSB, 18 november 1975 , waarbij Piet Koning wordt geïnterviewd voor het NOS-journaal (foto’s archief Piet Koning).

1975-1976 – Winterstop
In de loop van november 1975 werd nog een aantal kijk-in-avonden georganiseerd. De omstandigheden waren echter nog zeer Spartaans. De sterrenwacht bestond in feite uit de tochtige deel van de enigszins vervallen voormalige boerderij. Wegens het gebrek aan verwarming moest de Volkssterrenwacht gedurende de wintermaanden de deuren sluiten.

1976-1977 – Verbouwing en nieuwe start
Per 1 januari 1976 had de VSB een voorlopig huurcontract met de Recreatiegemeenschap Veluwe (RGV). Na de winterstop startte de VSB op 17 februari 1976 opnieuw met kijk-in-avonden. Er verscheen de eerste gestencilde Astrovisie. Dit orgaan van de VSB was het eerste halfjaar ook bedoeld als meeneem-info.
Begin maart 1976 konden enkele medewerkers van VSB waarnemingen verrichten aan de fraaie komeet West, welke ‘s ochtends vlak voor zonsopkomst zichtbaar was.
Eind april werd een waarnemingsaktie ‘Operatie Vuurbol’ georganiseerd.
Vanwege de zomervakanties en de enkele jaren daarvoor ingevoerde zomertijd (waarbij het zomers ‘s avonds dus pas erg laat donker werd) bleef VSB in de zomermaanden gesloten.
In het najaar van 1976 moest de Volkssterrenwacht weer dicht; ditmaal omdat de boerderij verbouwd werd.
In de zomer van 1977 kwam de verbouwing van “De Wijnbergenshof” gereed. De Volkssterrenwacht kreeg hiermee de beschikking over een fraaie zaal, waarin zonder problemen zo’n vijftig bezoekers kunnen worden ondergebracht.

  

De sterrenwacht en bezoekersruimte na het gereedkomen van de verbouwing in 1977 (foto’s archief VSB).

Er was een olie gestookte verwarmingsinstallatie aangelegd, waardoor nu ook ‘s winters publiek kon worden ontvangen. Daarnaast was er boven gelegenheid om zelf een werkruimte, donkere kamer en laboratorium in te richten. Ook de bibliotheek werd op deze zolder ingericht. Dankzij diverse startsubsidies, van onder meer de Provincie Gelderland, het Anjerfonds en de Gemeente Apeldoorn, kon een inventaris en een aantal instrumenten worden gekocht.

1977-heden – Cursussen en groepen
Naast de hervatting van de wekelijkse kijk-in op de vrijdagavond startte de VSB in samenwerking met de Apeldoornse Volksuniversiteit in het najaar een aantal cursussen, te weten “Algemene Astronomie” en “Spiegelslijpen”. In 1978 volgde een cursus ‘Zonnewijzers’ voor de schooljeugd.
In de loop der jaren ging de VSB de cursussen zelfstandig organiseren. Naast de algemene cursus werden ook diverse cursussen voor gevorderden en praktische cursussen georganiseerd.
Ook wisten in de loop der jaren in toenemende mate groepen de VSB te vinden als mogelijkheid voor een leerzame avond. Vooral schoolgroepen, maar ook personeelsverenigingen, scoutingclubs, vrouwenverenigingen etc. worden met enige regelmaat ontvangen.

1977-heden – Landelijke sterrenkijkdagen
Op 3 juni 1977 was de VSB één van de deelnemers aan de eerste Landelijke Sterrenkijkdag, die, ondanks bewolkt weer, door bijna 150 mensen werd bezocht. Sindsdien heeft de VSB ieder jaar aan deze sterrenkijkdagen deelgenomen.

1977 – Recreatiegebied Bussloo
Het Recreatiegebied Bussloo werd officieel in gebruik genomen op 10 augustus 1977. Ter gelegenheid hiervan hield de VSB “open huis”.

1977-1996 – LSV
Al op 24 januari 1976 ontstond er een “Stichting samenwerkingsverband van volkssterrenwachten in Nederland”, onder leiding van sterrenwacht “Simon Stevin”. In totaal waren er er toen tien volkssterrenwachten in Nederland. Eind 1977 mondde dit uit in de oprichting van de vereniging “Landelijk Samenwerkende Volkssterrenwachten”, waarvan het bestuur van de VSB één van de initiatiefnemers was. De LSV presenteerde zich nadrukkelijk tijdens de beurs “Techniek in Vrije Tijd” in de Jaarbeurshallen te Utrecht (dit evenement zou tweejaarlijks herhaald worden tot eind jaren tachtig). Naast onderlinge samenwerking was een doel van de LSV om efficiënter subsidie binnen te halen en te verdelen.

1978-1985 – Grote Kijker wordt opgesteld
Een beetje sterrenwacht heeft een eigen grote telescoop. De noodbehuizing met de 11 cm spiegelkijker was aan vervanging toe. De Grote Kijker, een door Soeters gebouwde 30 cm Newton-spiegeltelescoop, was nog ongebruikt. Deze moest een plaats krijgen in het veld, op zo’n 60 m afstand van de boerderij, in een nieuw te bouwen afrijdbaar houten hok. Eind september 1978 kwam de fundering gereed voor het kijkerhok, een project dat uitgevoerd kon worden dankzij een subsidie van het fonds voor de Zomerzegels. Vanaf 1979 kon met de Grote Kijker, zij het op een tamelijk gammele ongemotoriseerde montering, worden waargenomen.
Begin 1982 begonnen de medewerkers Cor Kaasschieter en Henk Vredenberg, beiden werktuigbouwkundigen, met de bouw van een solide en gemotoriseerde parallactische opstelling. Na ruim drie jaar – en met veel tegenslag – werd de bouw van deze montering afgerond en kon op 2 november 1985 het hoofdinstrument definitief in gebruik worden genomen. Deze opstelling heeft tot 2005 dienst gedaan.

De nog ongemotoriseerd opgestelde Grote Kijker met afrijdbaar hok in 1978 (foto archief Piet Koning).

1979 – Winterse ontberingen
Tijdens de strenge winter van 1979 waren er problemen met de olie gestookte verwarming. De stookkosten rezen de pan uit. Bovendien bevroor de afvoer. Even dreigde de sterrenwacht vanwege de financiële problemen zelfs definitief zijn deuren te moeten sluiten…
Ook in de strenge winters van de jaren 1985, 1986 en 1987 zouden de oliekosten weer veel geld opslokken.

1979-heden – Bijzondere lezingen
Mede op initiatief van programmaleider Stephan Werz werden naast de voordrachten die door eigen leden verzorgd werden ook regelmatig lezingen gegeven door sprekers uit de professionele wereld van sterrenkunde, weerkunde en ruimtevaart. Een initiatief dat tot op heden navolging heeft gevonden.

1979-1980 – Tentoonstellingen
Van 8 tot 16 december 1979 bezochten zo’n 750 mensen de Volkssterrenwacht in verband met de tentoonstelling “Op Bussloo is de Ruimte”, over de geschiedenis van de ruimtevaart, in samenwerking met het Ruimtevaartcentrum te Deventer. Het naburige Deventer was in die dagen in de race voor “Ruimtevaartstad”.
In 1980, bij het eerste lustrum, werd wederom een grote tentoonstelling georganiseerd. “Alles draait om de Zon” was gedurende de maand augustus het motto in en om de VSB. De tentoonstelling werd geopend door mr. W.J. Geertsema, Commissaris der Koningin van Gelderland. In totaal kwamen er zo’n 1300 bezoekers, de drukst bezochte tentoonstelling in de geschiedenis van de VSB.

     

Bezoekers kijken naar de zon tijdens de tentoonstelling “Alles draait om de Zon” die door Commissaris der Koningin Geertsema werd geopend. (foto’s archief VSB).

 

1981-1982 – Kijk-in programma
In 1981 werd gestart met een nieuwe opzet van de kijk-in-avonden. Iedere vrijdagavond werd nu een van te voren aangekondigd onderwerp behandeld door één van de medewerkers van de sterrenwacht. Dat deze opzet aansloeg bleek uit de reacties van het publiek. Vooral voor de regelmatige bezoeker betekende dit meer variatie in het programma. Tevens werd met een nieuw donatiesysteem geprobeerd meer donateurs bij de Volkssterrenwacht te betrekken.
Een nieuwe activiteit in 1981 was het zogenaamde “Zomerprogramma”. Tot dan toe was de VSB tijdens de zomermaanden gesloten geweest, maar dit jaar besloot men een bijzonder kijk-in-programma op te starten met kijk-in-avonden op dinsdag en donderdag. Hierbij werd vooral de blik gericht op de grote hoeveelheid vakantiegangers die tijdens de zomermaanden op de Veluwe verblijven.
Later – in 1987 – zou het zomerprogramma omgezet worden in vrijdagavonden waarna VSB het gehele jaar door iedere vrijdagavond geopend was.
In 1981 kon ook – mede door een bijdrage van verzekeringsmaatschappij Centraal Beheer – een folder gemaakt worden onder het motto ‘Ruimtevaart en sterrenkunde in de Stedendriehoek’ waarin VSB zich tezamen met het Kuipers’ Planetarium (Apeldoorn) en het Ruimtevaartcentrum Deventer presenteerde.
Eind 1981 werden enkele speciale filmdagen georganiseerd met films over ruimtevaart en sterrenkunde.
Op 9 januari 1982 bezochten veel belangstellenden VSB de tijdens de roemruchte ijskoude Totale maansverduistering. Medewerker Michel Jolink fotografeerde tijdens de maansverduistering een heldere meteoor. In de zomer volgde nog een mooi waarneembare gedeeltelijke zonsverduistering tijdens zonsondergang.
Sinds eind 1982 functioneerde Alex Scholten als programmaleider binnen de medewerkersgroep, hetgeen resulteerde in diverse nieuwe activiteiten voor publiek en medewerkers.

1983-1999 – Mini-planetarium
In het voorjaar van 1983 werd een 3 meter-projectieplanetarium aangeschaft. De koepel bestond uit een invouwbare half bolvormige “paraplu”. Dit mobiele planetarium kon in de rustige wintermaanden in de bezoekersruimte worden opgesteld voor kleine demonstraties.
Op de duur bleek de publieksruimte waarin steeds toenemende aantallen gasten werden ontvangen niet groot genoeg om tevens het miniplanetarium op te stellen. Daarom was deze planetariumopstelling medio jaren negentig afgebroken.

Kijk-in avond in 1983. Op de achtergrond het mini-planetarium (foto archief VSB) .

 

1983-1984 – Het Gietelo-alternatief
Even leek het erop of de Volkssterrenwacht Bussloo “Volkssterrenwacht Gietelo” zou gaan worden. De school van Gietelo was einde schooljaar 1982-1983 namelijk gesloten wegens te klein leerlingenaantal. De gemeente Voorst bood de VSB in september 1983 deze ruimte aan. Dit gebouw was comfortabeler, beter bereikbaar en beter te verwarmen dan de boerderij te Bussloo. Er werd begin 1984 serieus overwogen naar Gietelo te verhuizen. De omwonenden wilden de school echter als buurthuis. Voors en tegens werden afgewogen. Op 18 mei 1984 cancelde voorzitter Cotterell het plan Gietelo. Bussloo bleef Bussloo.

1983-1989 – DMS
In 1983 koos de Dutch Meteor Society (DMS), een meteoren-waarnemingsgroep uit Leiden en omgeving de Volkssterrenwacht Bussloo als waarnemingsplaats omdat hier met minder last van stadslicht kon worden waargenomen. Met name Hans Betlem en Annemarie Zoete zijn namens DMS zes jaar lang op de sterrenwacht actief geweest.
Naast het jaarlijkse symposium werden vele waarneemacties georganiseerd. Diverse meteorenwaarnemers uit het gehele land woonden deze acties bij. Een nieuwe techniek in de meteorenfotografie werd door de DMS op de VSB uitgetest, namelijk het automatisch fotograferen van een meteoor met behulp van fotomultipliers. Tijdens de Perseïden-actie in augustus werd op de VSB de primeur van de eerste automatisch gefotografeerde meteoor ter wereld behaald.
De aanwezigheid van de DMS duurde tot eind 1989. Er waren in dat jaar al enkele problemen in de samenwerking met de DMS, en eind dat jaar kwam men tot de conclusie dat VSB en DMS in één gebouw geen werkbare situatie meer was. In december werd besloten dat beide organisaties ieder een eigen weg zouden gaan. DMS verliet Bussloo en richtte in Varsseveld een nieuwe waarneempost in.

1985 – Bestuurswijziging
In 1985 vonden binnen het bestuur enkele wijzigingen plaats. Zo vertrok o.m. Herbert Cotterell, één der oprichters van de VSB, na meer dan 10 jaar sterrenwachtbestuur. Hij werd opgevolgd door mr. Gerard Liesveld.

1985 – De eerste computer
In 1985 kreeg de sterrenwacht dankzij Philips de beschikking over een heuse homecomputer, waarmee onder andere een lichtkrant voor het publiek werd samengesteld. Het zou niet de laatste zijn…
Begin augustus 1985 ontving de sterrenwacht een aantal groepen in het kader van de Jamboree “Scouting 75” te Apeldoorn. Onder deze bezoekers zaten ook enkele buitenlanders, onder andere uit Engeland en de Verenigde Staten.

1985 – Jubileum
In de eerste tien jaar bewees de Volkssterrenwacht Bussloo een duidelijke functie te vervullen binnen de regio Apeldoorn-Deventer-Zutphen. In totaal was de Volkssterrenwacht Bussloo in de afgelopen 10 jaar door ruim 15.000 mensen bezocht. Het jubileum werd gevierd met een speciale kijkavond, een tekenwedstrijd voor kinderen (in samenwerking met de Nieuwe Apeldoornse Courant) en een presentatie van een plan voor een ‘zonnepad’, naar een oud idee van Piet Koning uit 1978.

1985-1986 – Komeet Halley
De winter 1985/1986 stond voor de sterrenwacht vooral in het teken van de wederkomst van de beroemde komeet Halley, die overigens in onze streken nooit een spectaculaire hemelverschijning werd. De VSB organiseerde een speciale cursus, diverse waarnemingsavonden en gaf een Halley-brochure uit.

1986-1989 – Grote Kijker problemen
Een ramp trof de sterrenwacht in de nacht van 24 op 25 maart 1986. Door een storm waaide het kijkerhok om en liep het pas gereedgekomen hoofdinstrument zware averij op. De schade werd geraamd op 2 tot 3 duizend gulden. De behuizing was total loss.
Het grote tandwiel op de declinatieas had schade opgelopen en het wormwiel was vervormd.
De inzet van Kaasschieter en Vredenberg, en medewerking van verzekeringszijde (Centraal Beheer) leidde ertoe dat het instrument eind 1986 weer kon worden ingezet, compleet met een nieuwe behuizing, elektriciteitsaansluiting en verwarming. De opstelling functioneerde echter nog lang niet goed. Tot overmaat van ramp bleek uit een test dat de 30 cm-spiegel van de Grote Kijker verre van perfect was. De Grote Kijker zou nog lang zorgenkind blijven.
In 1988 werd de 30cm spiegel geparaboliseerd door de Stichting Macro te Amsterdam, en was daardoor veel beter inzetbaar voor het publiek. De opstelling vertoonde echter nog veel nukken. Het werk van Henk Vredenberg en Cor Kaasschieter aan de opstelling vorderde evenwel gestaag: In 1989 werd een nieuw wormwiel geïnstalleerd. In 1990 kwam er een nieuw declinatietandwiel, maar poolas-aanpassing was nog nodig. In september van dat jaar was de Grote Kijker na vier jaar eindelijk weer functioneel.

De Grote Kijker in 1990 op de montering van Kaasschieter & Vredenberg, met afgereden hok. (foto Jan Kamphuis).

1986-1991 – Campingdreiging
Begin jaren tachtig kwamen er steeds weer nieuwe berichten over een geplande camping in de zuidoosthoek van het recreatiegebied, dus rondom de sterrenwachtlocatie. Een camping met alle nachtelijke verlichting daarmee gepaard zou het einde van de sterrenwacht betekenen! Het bestuur van de VSB schreef een protestbrief aan de gemeente Voorst. Een gespreksavond met de buurt was een succes. Ook op de inspraakavond van de gemeente was een grote opkomst. In 1986 kwam het goede nieuws was dat het gevreesde plan niet doorging.
In 1991 stak opnieuw rumoer op rond plannen voor campingaanleg, ditmaal aan de noordkant van de plas. Dit stuitte op verzet van het dorp Posterenk en wederom gingen de campingplannen gelukkig de prullenmand in.

1987-1993 – Boze buurman
Het jaar 1987 werd beheerst door een vervelend conflict met de nieuwe buurman van de sterrenwacht, die vanuit zijn boerderij Bussloselaan 2, 80 m verderop, elke nacht de gehele omgeving in het licht zette, uit boosheid over passerende auto’s van sterrenwachtbezoekers.
In 1988 kwamen er naast de ‘boze buurman’ problemen met overvloedige verlichting van restaurant ‘De Middelburg’. Later in het jaar kon de lichthinder van het restaurant, na overleg van het bestuur met de RGV, verminderd worden.
De buurman echter bleef de sterrenwacht belagen, in 1990 met 1000W halogeenschijnwerpers. Er was geen overleg mogelijk. Pas toen de buurman in 1993 verhuisde, kon het waarneempubliek opgelucht ademhalen.

1988-heden – Wetenschapsdag
Vanaf het begin behoorde de VSB tot de deelnemers aan de landelijke Wetenschapsdag, jaarlijks in oktober. Deze manifestatie, voor het eerst in 1988 georganiseerd door de Stichting Wetenschap & Techniek-Week, had tot doel het werk van diverse wetenschappelijke musea, universitaire instellingen, laboratoria en (volks)sterrenwachten onder de aandacht te brengen van het grote publiek. Dankzij speciale publiciteit en een programma met aansprekende lezingen kon VSB veelal aanzienlijke hoeveelheden belangstellenden op deze Wetenschapsdagen ontvangen.

1989-1991 – Verbouwingen
In 1989 onderging de bovenverdieping enkele veranderingen: het lab en de doka werden bij elkaar gevoegd en medewerker Peter Terpstra installeerde een opdampinstallatie voor de spiegelslijpcursussen. De renovatie van de bovenverdieping was in handen van Toon Dekker en Rob Krouwel.
In januari 1985 werden de boerderijen ‘De Middelburg’ en Wijnbergenshof’ aangesloten op het aardgasnet. Toen in 1990 de olietank voor de verwarming werd afgekeurd, ging de sterrenwacht over op gas. In 1991 was na overleg met verhuurder de RGV centrale gasverwarming geïnstalleerd.

1989 – Bestuurswisseling
Het jaar begon met een nieuwe voorzitter: Fred Sieders, die Gerard Liesveld opvolgde. Sieders zou begin 1993 op zijn beurt door Laszlo Gelderman worden opgevolgd. In 1998 tot en met 1999 zou Sieders nog een tweede maal voorzitter zijn.

1989 – Titanbedekking
Op 9 juli 1989 werd het sterretje 28 Sagittarii door Saturnusmaan Titan bedekt. Een zeldzame gebeurtenis, die de atmosfeer van Titan voor aardse waarnemers door de telescoop zichtbaar maakte. Het was helder en het fenomeen kon door een groot aantal waarnemers met hun kijkers op de sterrenwacht worden gevolgd.

   

Waarnemen anno 1990.         Rechts: de Titanbedekking van 9 juli 1989 (foto’s Jaap van ‘t Leven).

 

1987-1992 – Nieuw observatorium
In 1987 kwamen er plannen om een golfbaan aan te leggen bij de sterrenwacht. Problemen voor de sterrenwacht zou een golfbaan evenwel niet gaan opleveren. In de bestemmingsplanwijziging die hiervoor vereist was, zou een observatoriumgebouw voor de sterrenwacht meegenomen kunnen worden! Vanwege het bestemmingsplan viel er echter aan een hoog gebouw met een koepel niet te denken. Het plan werd zodoende een laag stenen gebouw, half ingegraven in een heuvel in het terrein, met afrijdbaar dak. Volgens de eerste offerte zou het gebouw zo’n ƒ 30.000 moeten kosten.
In 1990 kwamen grote vorderingen omtrent het observatorium: de bouwvergunning was verstrekt, en de ontwerpen waren gereed. De bouw kon beginnen zodra het geld (inmiddels ƒ 35.000) bijeen was.
In 1991 werd het beplantingsplan voor het golfterrein gepresenteerd. Ook de bouw van het observatorium werd steeds concreter. Rob Krouwel fabriceerde een maquette. De Rotary Voorst adopteerde het observatorium. Samen met de Lions Club brachten zij een themakrant uit: 100.000 ex. Tal van sponsors werden geworven. Bouwonderneming Gebroeders Veeneman uit Apeldoorn maakte een bouwplan.
1992 was hèt jaar van het nieuwe observatoriumgebouw. Het begin van het jaar stond ook nog volop in het teken van de sponsorwerving. Op 15 juni startte de bouw en op 30 juni vond de ‘laatste-steenlegging’ plaats door burgemeester mr. J.H.J. van Blommestein van Voorst. Tijdens een gratis kijk-in avond kon het publiek kennis maken met het observatorium, waarin de kijker reeds was geplaatst.
De kijkerbuis was bovendien door Cor Kaasschieter voorzien van een nieuwe roteerbare buis. Ook had hij een draaibaar waarneemplateau rondom de telescoop gebouwd. Een maand later, op 2 november, werd de officiële opening verricht door mr. Pieter van Vollenhoven, tijdens stromende regen.
Een door het bestuur gehouden prijsvraag onder medewerkers leverde het observatorium de naam “Kijkerrijk” op. Deze naam is nooit ingeburgerd.

1990-heden – Golfclub “De Breuninkhof”
Het naburig golfterrein was in 1990 voltooid. Problemen rond verlichting verrezen ditmaal niet, daar er in goed overleg tussen bestuur van de VSB en van de Golfvereniging werd gekozen voor goed afgeschermde lantaarns, die geen strooilicht veroorzaakten.
De goede verstandhouding met de buren bewees zich opnieuw in 1995, toen de Breuninkhof in het kader van hun eerste lustrum de VSB een Celestron C8-telescoop cadeau deed, die tot de dag van vandaag als tweede instrument wordt gebruikt.

1990-heden – Praktijkavonden
Op initiatief van Alex Scholten werden in samenwerking met de volkssterrenwachten in Dieren en Lochem vrijwel maandelijks ‘praktijkavonden’ georganiseerd. Deze avonden – vooral voor medewerkers en donateurs – hadden tot doel om diverse praktische aspecten van de hobby sterrenkunde onder de aandacht te brengen. In de loop der tijd verminderde de onderlinge samenwerking en werd de frequentie wat teruggebracht. Momenteel worden deze praktijkavonden samen met de sterrenkundige vereniging Triangulum georganiseerd.

1990-heden – Populieren en toegangsleed
Alsof de lichthinder nog niet genoeg was, werden de alsmaar groeiende populieren aan de zuidzijde van de sterrenwacht steeds hinderlijker. De populierenrij, zowel op landgoed de Poll als op het terrein van de RGV werden te groot en belemmerden het uitzicht op de zuidelijke hemel. Op 28 mei 1991 overlegden de RGV en de VSB over onder meer de populieren. Het kadaster mat erfpachtgrenzen in. Dit leidde echter nog niet tot kap, vanwege taai verzet van de zijde van de Poll.
Pas winter 1997 konden enkele populieren, die op het terrein van de RGV stonden, worden gekapt. De meerderheid bleef helaas overeind.
Verder kampte de sterrenwacht vanaf medio jaren tachtig met een slechte toegangsweg. Pas in 2003 zou deze weg door de RGV worden geasfalteerd, helaas wilde men daarbij de parkeerplaats niet meenemen, zodat deze bij tijd en wijle nog steeds een modderpoel was. Uiteindelijk heeft VSB in 2012 zelf het voorterrein/parkeerterrein middels klinkers laten verharden.

1991 – 30 jaar Mens in de Ruimte
In het weekend van 12/13 april 1991 werd via speciale lezingen en lanceringen van raketten door leden van de Dutch Rocket Research Association stil gestaan bij het feit dat 30 jaar geleden de eerste mens in de ruimte gelanceerd werd.
Overigens werden deze raketlanceringen op Hemelvaartsdag 25 mei 1995 nogmaals opgevoerd onder het motto “Een daverende hemelvaart”, onder de ogen van tientallen toegestroomde dauwtrappers.

Raketlanceringen op de VSB, 1991. De haspels op de achtergrond zijn voor de aanleg van het golfterrein. (foto Jan Kamphuis).

1994 – De waarneemplaat
Medewerkers Jan Kamphuis en Willem Bentink voorzagen in 1994 het oude kijkerhok van een nieuwe verkleinde behuizing, zodat er een waarneemplateau was ontstaan met stroom voor de meegebrachte telescopen, onder waarnemers voortaan bekend als ‘de plaat’.

1994 – Shoemaker Levy 9
De waarnemingen stonden in 1994 vooral in het teken van de spectaculaire inslagen van de komeet Shoemaker Levy 9 op Jupiter, midden juni. Op de avond van woensdag 20 juni stonden op het sterrenwachtterrein maar liefst 14 kijkers opgesteld (toen een record), waardoor vele bezoekers en waarnemers dit zeldzame verschijnsel konden zien.
    Inslagen komeet Shoemaker Levy 9 op Jupiter (foto Pieter Welters).

1994 – Meteorieten uit Afrika
Van 18 juli tot 15 augustus 1994 werd op de sterrenwacht de tentoonstelling ‘stenen uit de ruimte’ gehouden. Vele tientallen meteorieten lagen op de sterrenwacht uitgestald, verzameld door de DMS na de val van de Mbale-meteoriet te Oeganda. De tentoonstelling trok 300 bezoekers. Mede hierdoor steeg het bezoekersaantal van dat jaar opnieuw naar recordhoogte: 3048 personen.

1995-heden – Beheerder
Hans Luidens, medeoprichter van de sterrenwacht, die na 1985 enkele jaren niet op de sterrenwacht werkzaam was, keerde in 1995 officieel terug als beheerder. In deze tijd werd ook de rieten kap van de boerderij vernieuwd.

1995-2001 – De prijzenkast
Piet Koning, de oprichter van de sterrenwacht, kreeg op 28 oktober 1995 de Dr. J. van der Biltprijs van de NWVS uitgereikt, vanwege zijn decennia lange inzet voor de popularisering van de sterrenkunde.
Op 8 november 1997 viel Alex Scholten, bestuurslid en programmaleider van de sterrenwacht en actief kometenwaarnemer, dezelfde eer te beurt, vanwege zijn onderzoek naar publicaties over kometen.
Op 8 maart 2001 tenslotte heeft de Internationale Astronomische Unie (IAU) naar Piet Koning een planetoïde genoemd. Een en ander als waardering voor zijn niet te stoppen ijver bij het populariseren van de sterrenkunde. De voordracht was gedaan door W. Fröger, lid van de werkgroep Maan en Planeten. Deze planetoïde heet voortaan 9707 Petruskoning.

1995-2005 – Radioastronomie
In 1995 begon een decennium radio-astronomie op de Volkssterrenwacht Bussloo. De VSB ging in samenwerking met de volkssterrenwachten Corona Borealis te Dieren, Phoenix te Lochem, Saturnus te Nijmegen en diverse NVWS-afdelingen meedoen in het project “GeRaAs” (Gelderse Radio Astronomie), waarbij op het terrein van ieder van de deelnemende sterrenwachten een speciale Yagi-antenne werd geplaatst. Het innovatieve project sleepte dat jaar een omvangrijke subsidie in de wacht van het Anjerfonds Gelderland. GeRaAs ging succesvol van start, mede dankzij de tomeloze inzet van projectleider Hittie Dales.
GeRaAs was een stichting met het doel de radioastronomie bekend te maken bij het grote publiek en amateurs de gelegenheid te bieden radio-waarnemingen te doen, met name aan de zon. Op 7 juni 1996 vond te Bussloo de feestelijke ingebruikstelling van de Yagi-antennes plaats door de Commissaris van de Koningin van Gelderland, dr. Jan Terlouw.
Helaas kwam – mede door het plotseling overlijden van Hittie Dales in 1998 – het project in een impasse terecht en in 2002 werd de stichting GeRaAs ontbonden. De antennes werden uit de boedel geschonken aan de sterrenwachten, die ze toch al op hun terrein hadden staan resp. liggen.
Omdat andere sterrenwachten geen activiteiten meer ontwikkelden op het terrein van radioastronomie, vatte de Volkssterrenwacht Bussloo in 2001 het plan op deze eigen antenne zelf te gaan gebruiken voor zonnewaarnemingen en kreeg de “radiotelescoop” een permanente opstelling op een mast naast het observatorium. Na een enthousiaste start – met de opbouw van de antennemast en enkele keren proefdraaien – raakte het project wederom in de versukkeling doordat er alom werd getwijfeld aan de publieksfunctie van de radiotelescoop. Bovendien kregen projecten aan de Grote Kijker voorrang, vertoonde de Yagi-antenne defecten en de bijbehorende apparatuur raakte technisch achterhaald.
Het resultaat was, dat de Yagi-antenne op zijn mast naast het observatoriumgebouw geleidelijk in verval begon te raken. Bestuur en medewerkers kwamen overeen dat de vereiste nieuwe investeringen in tijd en geld niet meer zouden worden gedaan. In mei 2007 is de antenne gesloopt.
   

Links: De proefopstelling van de radiotelescoop, zomer 1996, met geheel links projectleider Hittie Dales (foto Jan Kamphuis).
Rechts: Zomer 2001 werd de radioantenne op een mast gemonteerd (foto Pieter Welters).

1995–2006 Sterrenkunderubriek Radio Gelderland
Vanaf 1995 verzorgde Piet Koning wekelijks een sterrenkundig praatje voor Radio Gelderland. De sterrenkundige rubriek Omroep Gelderland liep van 1995 tot en met 2006, toen Piet ermee stopte. Sindsdien worden Hans Luidens en andere vrijwilligers nu en dan door omroep Voorst en/of andere radiostations gebeld voor info tijdens uitzendingen.

1996 – Uit de LSV
Al sinds 1976 was de VSB lid van de vereniging “Landelijk Samenwerkende Volkssterrenwachten”. Het doel was efficiënter subsidie binnen te halen en te verdelen. Hiervan was echter in de praktijk weinig terecht gekomen. Op 27 oktober 1996 trad de VSB wegens meningsverschillen over het beleid uit de LSV.

1996-1997 – Kometen
Waarnemingshoogtepunten in de jaren negentig waren twee fraaie kometen. De eerste was de spectaculaire komeet Hyakutake in de maanden maart en april 1996. Vanuit Bussloo werden vele foto’s gemaakt. In de heldere nacht 26/27 maart werd een ruim 60° lange staart bij komeet Hyakutake waargenomen.
De verschijning van de heldere komeet Hale-Bopp zorgde maart en april 1997 voor vele tientallen telefoontjes en vele onverwachte bezoekers. De extra kijkavond die op dinsdag 1 april werd ingelast bracht 120 mensen naar de VSB. Vanuit Bussloo werden talloze foto’s gemaakt. Dankzij de relatief donkere omstandigheden waren stof- en gasstaart van deze komeet zeer goed waarneembaar.

Komeet Hyakutake (foto Willem Bentink).

1997-heden – Donkere Nachten
In 1997 was VSB één van de locaties waar de International Dark Sky Association Nederland aandacht vroeg voor een protest tegen de toenemende lichtvervuiling. Ook in de daaropvolgende jaren zouden regelmatig soortgelijke activiteiten volgen waaraan tevens organisaties als Natuurmonumenten bijdroegen.

1998-1999 – Door een zwart gat
Medewerker en bestuurslid Alex Scholten nam eind 1997 feestelijk afscheid als bestuurder en medewerker vanwege een wereldreis. Scholten was medewerker vanaf het begin en was vanaf april 1984 bestuurslid geweest; het eerste jaar als penningmeester en sinds 1985 als secretaris en programmaleider. Zijn vertrek liet een groot gat achter op de VSB.
Gelukkig nam de nieuwe medewerkster Hittie Dales van Alex de taak van programmacoördinator over. Zij kon zich bijna fulltime inzetten voor de sterrenwacht. Zij gaf de PR-activiteiten vorm, zij organiseerde en leidde de jeugdmiddagen op de sterrenwacht en gaf publieksvoordrachten. Tevens was zij de drijvende kracht achter het Radiosterrenkunde-project en ook de organisatie van het komende 25-jarig jubileum van de VSB was deels in haar handen, waarbij met sponsorhulp het in 1985 geplande “Zonnepad” zou worden gerealiseerd. Dit idee omvatte een wandelpad over het recreatieterrein Bussloo met schaalmodellen van de planeten.
De sterrenwacht werd dan ook zwaar getroffen door het plotseling overlijden van Hittie Dales op 21 februari 1998. Medewerkers en bestuur probeerden zo goed en zo kwaad als dat ging gezamenlijk al haar taken op zich te nemen. In de loop van 1999 bleek dat dat niet ging. Betreurenswaardige meningsverschillen tussen medewerkers onderling leidde tot het vertrek van een aantal van hen, allen na lang en zeer actief aan de sterrenwacht verbonden te zijn geweest. Eind dat jaar stapten na een tumultueuze vergadering ook de bestuursvoorzitter en de penningmeester op. Oprichter Piet Koning trad ook af als bestuurder maar bleef wel als medewerker actief voor de sterrenwacht.
Gelukkig kwam uit de donateursgroep veel medewerking en kreeg de sterrenwacht in 2000 een nieuw bestuur onder leiding van Hans Jellema uit Deventer, die tot en met 2007 voorzitter is geweest. Ook werd er een handvol nieuwe medewerkers verwelkomd. Het kleine aantal actieve medewerkers is echter sinds die dagen altijd de achilleshiel van de VSB gebleven.

1999 – LSV wordt LSPS
De landelijke vereniging voor publiekssterrenwachten had zichzelf in 1999 opgeheven. De VSB had overigens in 1996 al bedankt als lid van deze vereniging. Hiervoor in de plaats kwam er een nieuwe vereniging de LSPS (Vereniging van Landelijk Samenwerkende Publiekssterrenwachten). Begin 2000 trad de VSB toe als lid.

1999 – Samenstand Venus en Jupiter
Op de avond van 23 februari 1999 was er een zeer Nauwe samenstand van Jupiter en Venus, bij schitterend helder weer. De sterrenwacht kreeg meer dan 30 telefoontjes. Omroep Gelderland en de politie werden ook platgebeld.

2000 – Zilveren jubileum
Het “Zonnepad” kwam er niet. Maar het 25-jarig jubileum van de sterrenwacht werd in de zomer van 2000 gevierd met een groots opgezette tentoonstelling over de zon, “Hoezo Zon”, die 573 bezoekers trok. De burgemeester, de heer mr. J.H.J. van Blommestein, hoorde bij de officiële opening van de tentoonstelling, door hem verricht op 11 augustus 2000, dat er een model van het Zonnestelsel op het terrein van de sterrenwacht te zien was en dat Pluto in dat model ergens in Twello moest staan. Spontaan bood de burgervader een onderdak aan in de ontvangsthal van het gemeentehuis.
Op 18 november werd oprichter Piet Koning in het zonnetje gezet door hem tot erelid te benoemen. De donateurs hadden een bedrag van ruim ƒ 1000 bijeengebracht voor een draadloze microfoon. Met een reeds als eigen jubileumcadeau aangeschafte beamer had de VSB een naar het publiek zeer moderne presentatiemogelijkheid.

Burgemeester Van Blommestein opent de tentoonstelling Hoezo Zon, 11 augustus 2000 (foto Jan Kamphuis).

1998-heden – Digitalisering
Computers waren inmiddels niet meer weg te denken van de sterrenwacht. Al in de loop van de jaren negentig begonnen medewerkers te experimenteren met digitale astrofotografie en digitale fotobewerking.
In 1998 bouwde Astrovisie-redacteur Pieter Welters de website van de sterrenwacht. Deze site is sinds november dat jaar in de lucht en vervult een belangrijke rol in contacten met het publiek. Begin 2005 werd de site uitgebreid met de Yahoo-discussiegroep Bussloo-waarnemers, een initiatief van Jo Sanders.
Ook de dia lezingen voor het publiek werden vanaf deze tijd geleidelijk gedigitaliseerd en vervangen door PowerPoint presentaties. In 2000 kreeg de sterrenwacht voor het eerst de beschikking over een projectiebeamer in de voordracht ruimte.

2000-2001 – Grote Kijker revisited
De Grote Kijker bleef het zorgenkindje van de sterrenwacht. De telescoop volgde niet goed. Ook het beeld liet te wensen over, met name toen bleek dat – veel kleinere – meegebrachte eigen instrumenten van medewerkers of bezoekers vaak betere beelden lieten zien dan de Grote Kijker.
Na het vertrek van Kaasschieter in 1999 begon de technische staf onder leiding van Marten Bosma met een revisie van de montering, die nodig was vanwege een grote afwijking in de volgnauwkeurigheid (periodieke fout). De worm, een van de draaiende onderdelen van de montering, werd vervangen. Een nieuw exemplaar was vervaardigd door metaaldraaierij Klein Klouwenberg te Deventer. De worm werd door Marten Bosma en Willem Bentink in februari 2001 ingebouwd. George de Fockert verbeterde de elektronica van de besturing en de bekabeling.
De hoofdspiegel vertoonde ondanks eerdere revisies nog steeds een optische afwijking. Opticus Ralph Ottow kreeg van de VSB eind november 2000 de opdracht de hoofdspiegel te corrigeren en opnieuw op te dampen. Helaas bleek dat het opdampen van de hoofdspiegel lang op zich liet wachten. Op 29 september 2001 bereikte de sterrenwacht uiteindelijk het verlossende bericht dat de spiegel gereed was.
De technische staf liet er geen gras over groeien en binnen een week was de Grote Kijker weer gebruiksklaar! Op de Wetenschapsdag op zondag 7 oktober 2001 kon de kijker voor het eerst worden ingezet en bleek het beeld aanzienlijk verbeterd.

Werkzaamheden aan de montering, 2001. (foto Jan Kamphuis).

2003-heden – Skybeamers
In februari 2003 ondervonden VSB en bewoners in de omgeving van Wilp voor het eerst lichtoverlast van een skybeamer. Het modebedrijf Piet Zoomers te Wilp nam toen een permanente skybeamer in gebruik. Na gesprekken besloot de modekoning de skybeamer richting A1 te laten schijnen zodat de sterrenwacht er geen last meer van had. De plaatselijke bevolking naar verluidt nog wel. De VSB heeft altijd duidelijk gemaakt absoluut tegen het gebruik van skybeamers te zijn, ook al had de VSB er op dat moment geen directe last van.
De gemeente Voorst toonde zich weinig voortvarend in de aanpak van de overlast. Pas een uitspraak van de Raad van State op 17 mei 2006 dwong de gemeente om duidelijke afspraken met Zoomers te maken om de overlast te verminderen.
Erger werd het toen begin januari 2005 hamburgerketen McDonald’s te Deventer een skybeamer in gebruik nam die vele malen sterker was dan die van Zoomers en direct op de sterrenwacht was gericht. Door een gecombineerde actie van onder meer de VSB en de gemeente Deventer, die in dit geval wel van aanpakken wist, heeft McDonald’s de skybeamer op 24 juni 2005 buiten werking gesteld.
Het werd n.a.v. deze lichthindergevallen duidelijk dat er geen wetgeving was om skybeamers aan te pakken. Sporadisch gebruik van skybeamers van onder meer Pampus en het ROC in Apeldoorn (november 2007) toonden aan dat de strijd tegen skybeamers nog lang niet gewonnen is.

2004 – Venusovergang
Op 8 juni 2004 vond er een zeldzame Venusovergang over de zon plaats. Dankzij het prachtig heldere zomerweer werd het op de sterrenwacht met twintig telescopen (record) en bijna 200 bezoekers één van de drukstbezochte dagen ooit, met veel belangstelling van de media.

Het sterrenwachtterrein tijdens de Venusovergang (foto Pieter Welters).

2004 – Weerstation Bussloo
Medio 2004 kreeg Bussloo een online weerstation, uitvloeisel van een al tien jaar lopend project “Meteo Bussloo”. Medewerker George de Fockert droeg zorg voor de aanleg. De meetinstrumenten werden aan een paal bij het observatorium bevestigd met een draadloze verbinding naar de centrale unit en de webserver in het hoofdgebouw, waardoor de weergegevens op de website van de VSB door het publiek te raadplegen waren.

2005 – Nieuwe montering
De montering van de Grote Kijker gaf ondanks de nieuwe worm nog steeds een grote volgfout. Ook stabiliteit en bediening lieten veel te wensen over. Hoewel de technische staf kosten nog moeite spaarde om de montering werkend te houden kon men anno 2005 gerust stellen dat het aloude apparaat dat de 30 cm Newton droeg, niet meer aan de moderne eisen voldeed.
Nadat de Monteringscommissie van de Sterrenwacht, onder leiding van Marten Bosma overtuigend had aangetoond dat de oude montering aan vervanging toe was, gaf het bestuur in april 2005 fiat om “operatie Montering” in gang te zetten.
Bosma verrichtte onderzoek naar monteringen die qua specificaties geschikt zouden zijn voor de doelstellingen van ons observatorium. De keuze viel op de De Astrotechniek CP-180 montering. Deze montering was gemaakt van CNC-gefreesde onderdelen en had een zeer nauwkeurige stappenmotor-aandrijving met gecombineerde frictie- en wormwieloverbrenging. Een Astro Electronic FS2-computersturing was ingebouwd in de behuizing, en kon worden bediend met zowel een besturingskastje als een externe computer. Vanwege de florissante financiële situatie van de VSB kon financiering van de benodigde 10.000 euro geheel uit eigen middelen plaatsvinden.
Gedurende de zomer van 2005 werd de oude betonzuil gesloopt – een klus die weken in beslag nam – en een fundament voor de nieuwe montering gestort. Zes maanden lang was de Grote Kijker niet beschikbaar en werden voor het publiek kleinere telescopen ingezet.
De nieuwe montering werd op de dag van het 30-jarig jubileum op 18 november 2005 door Astrotechniek geleverd en geplaatst. Die avond werd de Grote Kijker met nieuwe montering tijdens een feestelijke bijeenkomst door voorzitter Hans Jellema ingewijd. Tevens werd op deze avond beheerder Hans Luidens benoemd tot erelid.

De inwijding van de nieuwe montering, 18 november 2005 (foto Anne Sonnenschein).

2006 – Blikseminslag
Op zaterdagavond 22 juli 2006 sloeg tijdens een onweersbui de bliksem in bij de sterrenwacht. Persoonlijke ongelukken en brand deden zich gelukkig niet voor, maar de schade aan elektronische apparatuur was enorm. Een inventarisatie leerde dat onder meer alle ISDN en ADSL-apparatuur, een paar computers, de beamer, het verlichtingssysteem van de bezoekersruimte, de radioklok en het weerstation kapot waren. Tot ieders opluchting was de besturing van de gloednieuwe kijker montering onbeschadigd gebleven.
Gelukkig dekte de verzekering (Centraal Beheer Achmea) alle schade en kon het kijk-in programma gewoon doorgang vinden door de reservebeamer in te zetten.

2007 – Komeet Holmes
De maansverduistering van 3 maart, die samen viel met het weekend van de Landelijke Sterrenkijkdagen, kon onder uitstekende omstandigheden worden waargenomen vanaf VSB.
In het najaar stal komeet Holmes de show. In minder dan 48 uur nam de helderheid van komeet met een factor 500.00 toe, waardoor deze makkelijk met blote oog te zien was in het sterrenbeeld Perseus. De komeet was nog tot februari zichtbaar met het blote oog.
December 2007 nam voorzitter Hans Jellema afscheid van de VSB. Nieuwe voorzitter werd Paul Kistemaker uit Oldenzaal.

2008 – Einde van een tijdperk
Om gezondheidsredenen nam in 2008 Piet Koning (74), een van de oprichters, afscheid van VSB. Tijdens een laatste publiekslezing op 25 april werd hij in het bijzijn van zijn gezin in het zonnetje gezet voor zijn ruim 30 jaar lange bijdrage aan de activiteiten van VSB. Een toepasselijk afscheidscadeau was een serie foto’s van de naar hem vernoemde planetoïde 9707 Petruskoning.
In de afgelopen jaren werd door bestuur en medewerkers gewerkt aan een reeds lang gekoesterde wens om middels een planetarium- en tentoonstellingsruimte de publieksactiviteiten te kunnen uitbreiden. De plannen zijn daarbij in de loop der jaren geleidelijk steeds groter geworden, mede doordat de monumentale status van de boerderij ‘De Wijnbergenshof’ speciale eisen stelt aan de plannen. Ondanks steun van o.a. de Gemeente Voorst en de Rotary en Lions Twello/Voorst ontstonden er toch wat bedenkingen tegen de omvang van de plannen. Na een gezamenlijk overleg tussen bestuur en medewerkers werd in het voorjaar dan ook de knoop doorgehakt om de bouwplannen te staken.
Uiteindelijk leidden de verschillende standpunten binnen bestuur en medewerkersgroep met betrekking tot de toekomstvisie van VSB tot een breuk en vond er in de tweede helft van 2008 een volledige bestuurswisseling plaats met Alex Scholten als nieuwe voorzitter.

 

2009 – Internationaal jaar van de Sterrenkunde
Het ‘Internationaal Jaar van de Sterrenkunde’ werd voor de Volkssterrenwacht Bussloo een jaar met nieuwe kansen en uitdagingen.
De VSB wil zich in de regio blijven profileren als instelling voor publieksvoorlichting over sterrenkunde, ruimtevaart en aanverwante wetenschappen, waarbij zij zich richten op het algemene publiek (in het bijzonder de ‘recreatieve’ bezoeker) en op educatieve doelgroepen (basis- en voortgezet onderwijs).
In de afgelopen jaren is er relatief weinig geïnvesteerd in actualisering van het educatieve materiaal en mede daarom heeft de VSB in september een tweetal presentaties gegeven voor Rotary Voorst en Lions Voorst om na te gaan welke bijdrage zij zouden kunnen leveren aan de realisatie van onze vernieuwde toekomstplannen.
Een kleine, vernieuwde groep medewerkers slaagde er in om de tendens van dalende bezoekersaantallen een halt toe te roepen. In totaal ontving de sterrenwacht dit jaar ruim 3.200 bezoekers.
Verder namen medewerkers van de sterrenwacht deel aan het landelijk project ‘Missie Maan’. Basisscholen werden bij dit project in de gelegenheid gesteld op een vroege november- of decemberochtend met een telescoop naar de maan te kijken en eventueel één of meerdere gastlessen over de maan te volgen.
Tevens werd er dit jaar veel tijd en energie gestoken in publiciteit, onderging de website een gedaante verwisseling en werden de nodige uren gestoken in onderhoud en upgrade van het observatorium.

2010 – 35 Jaar Volkssterrenwacht Bussloo
Goed nieuws aan het begin van ons jubileumjaar.
Zowel de Rotary Voorst als de Lions Voorst hebben een belangrijke financiële bijdrage toegezegd. Met de bijdrage van de Rotary is het interieur en de multimedia infrastructuur aangepast aan de huidige tijd; aan de zuidwand  zijn 2 grote beeldschermen aangebracht waar de bezoeker wordt uitgedaagd om interactief met sterrenkunde bezig te zijn.  De achterwand wordt gesierd door een meters hoge poster van het gebied rond eta Carina, en met de HD beamer kan het publiek schitterende mediapresentaties worden voorgeschoteld. De gelden van de Lions zijn gebruikt voor aanschaf van een grote zonnekijker met webcam. Met deze topklasse zonnekijker kunnen we de bezoeker nu ook overdag kennis laten maken met de sterrenkunde. Met de aanschaf van de zonnekijker is ook een nieuwe fenomeen in het leven geroepen; de ‘Zonmiddag’. Op een dergelijk zondagmiddag kan de bezoeker een lezing over de zon bijwonen en, indien helder natuurlijk, de zon in het licht van h-alfa bekijken. Deze middagen zijn ook uitermate geschikt voor gezinnen met (kleine) kinderen.

De Lunt 10 cm h-alpha zonnekijker.

Ter gelegenheid van de 20e verjaardag van de Hubble Space Telescope heeft de ESA in totaal 100 foto’s in groot formaat beschikbaar gesteld aan Europese planetaria, ruimtevaart, sterrenkunde en andere educatieve instellingen. Na een uitgebreid selectie proces is Volkssterrenwacht Bussloo als één van de twee Nederlandse winnaars van deze foto uit de bus gekomen. De feestelijke onthulling van deze 2,4 x 1,5 meter grote foto vond plaats op Koninginnedag 30 april.

   

 De onthulling en uitleg van de foto door Alex Scholten (foto’s Jaap van ‘t Leven).


“Mystic mountain” in de Carina nevel.

In het kader van ons vijfendertig jubileum hebben wij aan de basisscholen in de gemeente Voorst als kado het project Missie Maan aangeboden. In totaal zeven basisscholen namen hier aan deel en op een vroege november- of decemberochtend kon via de telescoop naar de maan gekeken worden. Ook werden in de schoolklassen één of meerdere gastlessen over de maan verzorgd.

Op zaterdagmiddag 16 oktober werd een speciale jeugdmiddag, “Sterrenkunde voor de Jeugd”, georganiseerd. Een groep van 20
kinderen nam enthousiast deel aan diverse activiteiten zoals het lanceren van waterraketten, het maken van een levend schaalmodel van het zonnestelsel, maankraters gooien en een tekenwedstrijd.

Tijdens de 100e KNVWS astrodag op zaterdag 13 november 2010 werd de van der Biltprijs uitgereikt aan VSB medewerker Jan Teule voor zijn verdienstelijke bijdrage met betrekking tot spectroscopische waarnemingen en publicaties in Zenit als amateurastronoom.

De website is in de loop van het jaar voorzien van een modernere uitstraling en tevens is deze gebruikersvriendelijker gemaakt. Zo is er meer ruimte voor ons programma en kunnen er meer artikelen geplaatst worden. Onze site is een belangrijk instrument, en via deze weg vinden velen de weg naar Bussloo. Ook is VSB inmiddels te vinden via Twitter, Facebook en YouTube.

 

2011 – Het Recordjaar

KNVWS

De VSB werd in 2011 Lid van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS). De VSB is al jaren lid van de LSPS (Landelijk Samenwerkende Publiekssterrenwachten). Via het lidmaatschap van LSPS en KNVWS worden gezamenlijke initiatieven ontplooid en vindt uitwisseling van kennis en ervaringen plaats.

Door de RGV werd groot onderhoud gepleegd aan de boerderij (schilderwerk, reinigen rieten dak). Noodzakelijk groot onderhoud aan het voorterrein werd helaas door de RGV van de hand gewezen.

Radio Kootwijk – Op 11 mei werd op Radio Kootwijk een herinneringsbord onthuld ter gelegenheid van het feit dat 60 jaar geleden voor het eerst in Nederland radiostraling van waterstofwolken uit de Melkweg werd gedetecteerd. VSB was één van de organisaties die dit herinneringsbord mogelijk maakten en was vertegenwoordigd bij de activiteiten rond de onthulling.

20110615mvd1    20110615mvd2

Op 15 juni konden een aantal waarnemers op VSB, de totaal verduisterde maan zien opkomen boven de zuidoostelijke horizon. En ook de verduistering van 10 werd door velen gezien en gefotografeerd.

In het jaar 2011 heeft de VSB regelmatig in de publiciteit gestaan. Diverse dag- en weekbladen publiceerden over onze activiteiten en programma’s. Ook op de radio was hier aandacht voor. In Zenit, een populairwetenschappelijk maandblad over sterrenkunde en weerkunde, waren onze programma’s maandelijks terug te vinden en werd de VSB regelmatig genoemd naar aanleiding van waarnemingsactiviteiten en resultaten van waarnemingen. Deze publiciteit blijft belangrijk zodat de bezoekers de weg naar onze sterrenwacht kunnen vinden.

4000

Op 22 oktober werd de 4000e bezoeker ontvangen: de 11- jarige Elmo van den Broek uit Zwolle.
Aan het eind van het jaar bleef de teller staan op 4.865 bezoekers; een absoluut recordjaar in de geschiedenis van VSB.

2012 – De Parkeerplaats

Traditiegetrouw nam de VSB weer deel aan de Landelijke Sterrenkijkdagen. Deze werden dit jaar gehouden in het weekend van 2 en 3 maart. Speciaal voor dit weekend werden er korte lezingen gehouden over de maan, de sterrenhemel en Saturnus. Op vrijdagavond 2 maart was het gelukkig helder weer en werden 120 bezoekers ontvangen. De zaterdagavond was het helaas geheel bewolkt, maar ondanks dat bezochten 70 belangstellenden de VSB.

Op 27 april werd de 100.000e bezoeker sinds de oprichting van de sterrenwacht ontvangen. Uit handen van voorzitter Alex Scholten en beheerder Hans Luidens kreeg Tiny Luttikhuis uit Vorden een sterrenkundig boek en een handige reistelescoop aangeboden.

Het waarnemingshoogtepunt van 2012 zou de unieke Venusovergang op 6 juni moeten worden. Van deze overgang kon vanuit Nederland slechts bij zonsopkomst een glimp worden opgevangen, maar helaas was het die ochtend vrijwel overal zwaar bewolkt. Het aanwezige publiek volgde de overgang dan ook via internet vanaf o.a. Hawaï. De beheerder van VSB verbleef begin juni in Zuid-Zweden en kon de overgang wél waarnemen en fotograferen.

Aan de erbarmelijke staat van het voorterrein annex parkeerterrein moest hoogst noodzakelijk iets worden gedaan.  Van de RGV werd helaas geen enkele positieve medewerking noch waardering ontvangen en daarom besloot VSB zelf het voorterrein/parkeerterrein te verbeteren middels verharding met klinkers.

Parkeerplaats

Om de nodige financiën daarvoor te verzamelen werd onder bezoekers, donateurs en regionale bedrijven een actie gestart: “Draag een steentje bij”.
Vermeldenswaard is de substantiële bijdrage van de firma Van der Klaauw horloges, waarmee een samenwerkingsovereenkomst is gesloten. Dankzij de opbrengsten uit deze actie, aangevuld met een flink deel uit het eigen vermogen, kon de realisatie plaatsvinden en was op 1 augustus de vernieuwde verharde parkeerplaats een feit! Aan jarenlange ergernis is gelukkig een einde gekomen.

Parkeerplaats anno 2012

Het jaar 2012 leek op voorhand een goed ‘meteorenjaar’ te kunnen worden met een gunstige verschijning van de grote zwermen zoals de Perseïden (augustus), Orioniden (oktober) en Geminiden (december). Helaas was het weer vrijwel steeds een spelbreker. Tussen de bewolking door kon gelukkig nog een deel van het Perseïden-maximum worden waargenomen en gefotografeerd.

Vuurbol 12 augustus

In de maand oktober deed ook de VSB weer mee aan de landelijk opgezette themamaand met allerlei activiteiten. Op 7 oktober was de Wetenschapsdag met 49 bezoekers; verder bestond een deel van het programma bestond uit een tweetal lezingen met gastsprekers.
De Nacht van de Nacht op 27 oktober werd door 32 belangstellenden bezocht.

Op 16 november werden Coen van Putten en Jan Teule beiden benoemd tot erelid vanwege hun grote en langdurige verdiensten voor de volkssterrenwacht. Helaas gaat het met de gezondheid van Coen van Putten erg slecht, waardoor hij nog maar weinig kan betekenen voor de sterrenwacht.

Jan erelid    Koen erelid

Tevens werd Op 16 november de 4.000e bezoeker in 2012 ontvangen, de heer Martin van Wamel (Apeldoorn). Hij ontving een boek over de hemelverschijnselen van 2013.

Bezoeker 4000 - 2012

In totaal ontving VSB in 2012 een respectabel aantal van 4.459 bezoekers.

2013 – Een nieuwe Telescoop

Op 6 januari werd de nieuwjaarsreceptie gehouden, waarbij Alex Scholten tot zijn verrassing werd benoemd tot erelid.
Helaas moest VSB ook afscheid nemen van een erelid; op 25 januari overleed Coen van Putten na een lang ziekbed.

Traditiegetrouw nam de VSB weer deel aan de Landelijke Sterrenkijkdagen die dit jaar in het weekend van 15-17 maart plaatsvonden. In totaal bezochten 141 belangstellenden de sterrenwacht.

Een bijzondere waarnemingsactiviteit werd georganiseerd in maart; een zestal medewerkers reisde naar Lapland af
om daar gedurende bijna een week het noorderlicht te bestuderen.
Op YouTube is een fraaie film van de poollichtwaarnemingen te bekijken: youtu.be/kV4Dbiu9NB

Het hoofdinstrument, onze 30cm Newtonkijker, begon storingen te vertonen en was nodig aan vervanging toe.
Jaap van ’t Leven en Hendrik Beijeman schreven een indrukwekkend Projectplan, dat werd ingediend bij het Stimuleringsfonds van de Rabobank Voorst. Dit leidde tot toekenning van een dusdanig bedrag, dat daarvoor een nieuwe Celestron Edge HD1400 kon worden aangeschaft alsmede een allsky station.
De telescoop en de allsky-camera werden door de voorzitter van het eerste VSB-bestuur, de heer Herbert Cotterell tijdens de jubileumviering op 20 december officieel in gebruik gesteld.

EdgeHD1400

In het kader van het “Weekeind van de Wetenschap” werd op zondag 6 oktober een publieksmanifestatie genaamd “Raketten op VSB” georganiseerd. Leden van de Dutch Rocket Research Association gaven gedurende de dag spectaculaire demonstraties met lancering van modelraketten. Ook als gevolg van het uitstekende zonnige en vrijwel windstille weer was dit een groot succes: we mochten 329 bezoekers ontvangen!

wetenschapsdag-2013-DRA-01     wetenschapsdag-2013-

Op voorhand leek 2013 een interessant ‘kometenjaar’ te kunnen worden.
De verschijning van komeet C/2011 L4 (PanSTARRS) in het voorjaar was vooral voor de amateur interessant.
Komeet C/2012 S1 (ISON) trok in het najaar de nodige publiciteit.
Helaas overleefde ISON zijn dichte nadering op 28 november tot de zon niet en de komeet werd dan ook geen spectaculaire verschijning aan de decemberhemel.

ISON-2013-11-22

De staat waarin het keukengedeelte van de sterrenwacht verkeerde was al langer een bron van ergernis. Door een belangrijke gift van VDR-bouwbedrijf in Deventer werd het mogelijk om tot een renovatie over te gaan.
Op 9 december startte de verbouwingswerkzaamheden en op 18 december werd de verbouwing opgeleverd. Na afwerking en verfraaiing door een eigen team van vrijwilligers ziet een en ander er weer fraai uit en is het een stuk prettiger werken in de keuken.

Op 20 december werd herdacht dat 40 jaar daarvoor de VSB statutair is opgericht. Dit werd op een bescheiden manier gevierd met een speciale lezing en de aanwezigheid van een aantal belangrijke relaties en enkele vrijwilligers van het eerste uur. Bij deze gelegenheid werd ook de All-Sky camera, gefinancierd met geleden van de Rabobank Voorst en gebouwd door vrijwilligers van VSB, officieel in gebruik genomen.

Asc-opening

In totaal ontving de sterrenwacht dit jaar 4.661 bezoekers.

2014 – Een nieuw Record

Het voorjaar van 2014 werd, zoals gebruikelijk, geopend met de Landelijke Sterrenkijkdagen in het weekend van 7 en 8 maart.
Op de vrijdagavond was het weer nog de grote spelbreker, maar op zaterdagavond was het fraai helder en mede daardoor sloten we het weekend af met een totaal van 301 bezoekers.

De in november van het vorige jaar geplaatste allsky camera leverde op 22 maart de eerste simultaan gefotografeerde vuurbol vast. In totaal werden gedurende 2014 een twintigtal heldere vuurbollen vastgelegd.
Eén van de mooiste was een vuurbol van magnitude -6 die tijden de kijk-in avond van 19 september verscheen en tevens door enkele vrijwilligers van de sterrenwacht werd waargenomen.
20140919_222019

Ook op 19 oktober werd een heldere vuurbol gefotografeerd die, naast Bussloo, door nog 4 andere allsky camera’s in Nederland was vastgelegd waardoor een nauwkeurig traject boven Zeeland berekend kon worden.
Een andere interessante waarneming door de allsky was de verbranding in de atmosfeer van een trap van een Soyuz-raket.

Op het gebied van meteoren werd in de nacht van 23/24 mei een waarnemingsactie op touw gezet. Deze nacht werd verhoogde activiteit verwacht veroorzaakt door stofdeeltjes van komeet 209P/LINEAR. Helaas viel de activiteit tegen; slechts één heldere meteoor werd gefotografeerd. Uit analyse van waarnemingen achteraf bleek dat de zwerm vooral uit zeer zwakke, niet visueel waarneembare, meteoren bestaat.
Meer meteorenacties vonden dit jaar niet plaats omdat de maan en het weer roet in het eten gooiden.

Zaterdag 5 oktober vond de jaarlijkse “Wetenschapsdag” plaats.
Diverse presentaties, onder andere door gastspreker Prof. Peter Barthel, en demonstraties zoals “kometenbakken” zorgden voor meer dan 100 bezoekers deze dag.

Ook nam VSB weer deel aan de “Nacht van de nacht” op 25 oktober. Echter door de zeer slechte weersomstandigheden was de publieke belangstelling dit jaar teleurstellend.

De vorig jaar aangeschafte nieuwe telescoop bracht de tekortkomingen van de oude montering aan het licht. Besloten werd dan ook deze te vervangen door een moderne en meer betrouwbare montering.
Gekozen werd voor een een Astro-Physics 1100GTO die in eerste week van december door medewerkers van de VSB op een zelf ontworpen stalen zuil werd geplaatst en afgesteld op de noordelijke hemelpool. Deze nieuwe montering is zeer solide en over ieder onderdeel en functie is nagedacht. Mede door het grote toetsenbord en display is de besturing is veel meer intuïtief en eenvoudiger dan de oude montering, waardoor iedere vrijwilliger met deze montering kan werken.
AP1100GTO
Het jaar werd afgesloten met de teller op 4.866 bezoekers; één meer dan het vorige recordjaar 2011!

2015 – VSB 40 jaar

In het vroege voorjaar was komeet Lovejoy (C/2014 Q2) een goed waarneembare verschijning die ook regelmatig door bezoekers van VSB waargenomen kon worden.

20140120-c2014-q2-lovejoy-MJ

Op 11 maart werd een fraaie vuurbol gefotografeerd door onze automatische allsky-camera.
Deze vuurbol werd ook door andere stations van een netwerk van all-skycamera’s in Nederland en België gefotografeerd. Door middel van driehoeksmeting is van deze vuurbol het traject door de atmosfeer en de baan door ons zonnestelsel berekend.
Ook op 23 november werd een vuurbol vastgelegd waaraan gerekend is.
In 2015 werden in totaal een tiental vuurbollen gefotografeerd.

Omroep Max was op 20 maart Philip Freriks en Erwin Krol op de VSB om verslag te doen van de gedeeltelijke zonsverduistering.  Helaas bleef het de gehele dag mistig en bewolkt en kon de verduistering niet waargenomen worden. Wel konden de aanwezigen duidelijk merken dat het tijdens de verduistering donkerder en kouder werd.

20150320_zvd_WB_626

De Landelijke Sterrenkijkdagen vonden dit jaar plaats in het weekend van 27/28 maart.
Helaas waren de weersomstandigheden ons niet goed gezind met bewolkt weer.
Op vrijdagavond 27 maart werden 33 bezoekers ontvangen. En op zaterdagavond 28 maart wisten toch nog 42 bezoekers de weg naar de sterrenwacht te vinden.

Medewerkers van VSB konden op 25 april een fraaie serie waarnemingen verrichten aan een rakende sterbedekking door de maan.  Met name de video-opnamen leverden niet alleen een mooie vastlegging op, maar ook nauwkeurige wetenschappelijke resultaten.

0150425-Reductie
Op 12/13 augustus werd het jaarlijkse Perseïdenmaximum door een aantal mensen op Bussloo waargenomen, De omstandigheden waren niet ideaal, maar de nacht werd afgesloten met de waarneming van een fraaie vuurbol.
Op 28 september kon door 15 waarnemers de volledige maansverduistering tussen de wolken door worden waargenomen.

20150928_comp3_60

In het kader van de “Wetenschapsdag” op 4 oktober waren er diverse presentaties en verzorgde Daniëlle Futselaar een lezing over “Space Art”.  Nadien was er een speciale tekenwedstrijd in het kader van “Space Art”. Op deze zonovergoten dag telden we 120 bezoekers.

VSB heeft ook dit jaar met een speciale kijk-in avond weer meegedaan aan de Nacht van de Nacht.
Op 24 oktober was er extra aandacht voor een donkere nachthemel. We mochten die avond – ondanks een bewolkte hemel – 60 bezoekers ontvangen.

Op 21 december 1973 is de VSB officieel opgericht als “Stichting Volkssterrewacht Bussloo”.
Twee jaar later, op 18 november 1975, dus 40 jaar geleden, werd de sterrenwacht op een plechtige manier officieel in gebruik gesteld.
Dit 40-jarig jubileum werd in het weekend van 20-22 november gevierd met een uitgebreid feestprogramma.
Op vrijdagavond 20 november was er een feestelijke bijeenkomst in de sterrenwacht, waar Alex Scholten een feestrede hield en waar het nieuwe planetarium op de zuidwand van de presentatieruimte op een ludieke manier door Jan Hanzendonk en Hans Luidens werd aangeboden aan het bestuur.
Op zaterdag 21 november werd een open dag gehouden, waar ruim 250 bezoekers op af kwamen.
In een grote tent op het parkeerterrein stond een opblaasbaar planetarium (NOVA) evenals de ruimtevaarttentoonstelling van Henk Stroo. Binnen werden diverse presentaties en demonstraties gegeven en buiten kon het planetenpad van Jan Viester worden gelopen. De sterrenwacht was voor de gelegenheid door Schoneveld Breeding uit Twello opgesierd met een groot aantal bloemstukken.
Op zondag werd door Govert Schilling voor donateurs en genodigden in de Dorpskerk in Wilp een boeiende lezing over de wondere wereld van ons heelal gehouden, waarbij hij ook ingang op de actuele situatie op onze eigen planeet.
Tot zijn grote verrassing werd bij deze gelegenheid onze beheerder Hans Luidens door burgemeester Penninx van Twello gedecoreerd tot Lid in de Orde van Oranje Nassau.
Na afloop vond nog een gezellig samenzijn plaats in de sterrenwacht met bestuursleden, oud-bestuursleden, medewerkers, donateurs, vertegenwoordigers van andere sterrenwachten, familieleden etc.

20151122_Govert-Schilling

20151122_Hans_onderscheiden

2016 – Einde Rosetta-missie

Traditiegetrouw nam de VSB weer deel aan de Landelijke Sterrenkijkdagen. Deze werden dit jaar gehouden in het weekend van 11/12 maart. Dankzij het fraaie heldere weer op beide kijkavonden was de belangstelling groot. Maar liefst 425 bezoekers vonden hun weg naar de sterrenwacht!

Op 15 maart moesten wij het overlijden betreuren van ons erelid Jan Teule. Jan werd 80 jaar en was vanaf eind jaren ’70 betrokken bij de Volkssterrenwacht Bussloo. Zijn specialiteit was spectroscopisch onderzoek, waarvoor hij in 2010 de J. van der Biltprijs van de KNVWS ontving. Ondanks zijn ziekte bleef Jan tot kort voor zijn overlijden presentaties op VSB verzorgen.

Op 17 april werd een zeer succesvol medewerkers uitje georganiseerd naar de Oude Sterrewacht in Leiden.

20160417_09 

In 2016 konden aan een drietal kometen waarnemingen worden verricht, C/2013 US10 (Catalina), C/2013 X1(PanSTARRS) en 252P/LINEAR.

252P

Maar het waarnemingshoogtepunt van 2016 was de Mercuriusovergang van 9 mei. Onder fraaie heldere omstandigheden konden amateurs en  bezoekers er getuige van zijn hoe tussen ca. 13.15 uur en 20 uur de planeet Mercurius als een donker bolletje voor de zonneschijf langs schoof. Een uniek verschijnsel dat voor het laatst in 2004 vanuit Nederland waarneembaar was.

Op 30 september werd de Rosetta sonde na een missie van meer dan 12 jaar geparkeerd op komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko. Wetenschappers zullen nog jaren bezig zijn de data te verwerken van deze historische ruimtereis.

Rosetta en 67P

Op 22 november om 15.45 uur werd de laatste populier van de hinderlijke rij populieren ten zuiden van de sterrenwacht verwijderd. Na tientallen jaren hebben we eindelijk een vrij uitzicht op het zuiden!

Dankzij de all-sky-camera wordt de nachtelijke sterrenhemel continu ‘bewaakt’ op het verschijnen van heldere meteoren.  Zo verscheen op 28 november een heldere vuurbol die in totaal door 7 all-skycamera’s in Nederland werd geregistreerd.

Evenals de voorgaande jaren was 2016 weer een succesvol jaar voor de VSB met 4.539 bezoekers tijdens 124 publieksactiviteiten en evenementen.

2017.

Tweede telescoop.
Piet Uuldriks, oud penningmeester, schonk de VSB zijn 30cm computergestuurde Schmidt-Cassegrain (f/10) telescoop. Een mooie aanwinst van ons instrumentarium.

Ventilatiesysteem.
In 2017 werd in het pand van de VSB een ventilatiesysteem aangelegd. Dit gebeurde na een advies van een extern bureau i.v.m. de luchtkwaliteit op de drukbezochte vrijdagavonden. Er was vaak een te hoog CO2-gehalte met alle vervelende bijwerkingen.
De aanleg gebeurde in eigen beheer enkele VSB-medewerkers. Dit was een arbeidsintensief en secuur karwei waarbij heel wat kwam kijken. Het positieve resultaat vertaalde zich in betere beheersing van de luchtkwaliteit.

Digitaal archief.
De werkzaamheden voor het ventilatiesysteem op de zolder van de boerderij bracht met zich mee dat er een flinke opruiming moest plaatsvinden in de daar opgeslagen documentatie vanaf de oprichting van de sterrenwacht. 
Met het digitalisering – een intensief en tijdrovend karwei – werd bereikt dat er een enorme hoeveelheid oud papier verdween. Daarnaast is er nu een goede digitale opslag van alle belangrijke documenten en de geschiedenis van de VSB.

Landelijke Sterrenkijkdagen.
Dit jaar vonden de Landelijke Sterrenkijkdagen plaats in het weekend van 3 en 4 maart. De weersomstandigheden waren dit jaar
niet bepaald goed te noemen. Desondanks ontvingen we 150 bezoekers op de vrijdagavond en 50 bezoekers op zaterdag.

Perseïden.
In de nacht van 12/13 augustus vond het jaarlijkse Perseïden maximum plaats. Ondanks de beroerde omstandigheden, maanlicht, 
bewolking waren er nog aardig wat ‘vallende sterren’ zichtbaar en konden er een aantal mooie exemplaren gefotografeerd worden.

Wetenschapsdag.
De wetenschapsdag van 8 oktober had dit jaar als thema “60 jaar ruimtevaart”.
Naast presentaties over ruimtevaart en het lanceren van waterraketten door de jeugd, werden op het terrein van de sterrenwacht demonstraties gegeven door de Dutch Rocket Research Assocciation. Dankzij het prima weer konden talrijke lanceringen van modelraketten plaats vinden. Zo’n 200 bezoekers werden deze dag geteld.

Nacht van de Nacht
Het zeer slechte weer op zaterdag 28 oktober zorgde ervoor dat er dit jaar meer vrijwilligers dan bezoekers (7 in getal) waren.

Allsky.
Buiten de wat meer georganiseerde waarnemingsacties wordt de nachtelijke hemel permanent in de gaten door de automatische all-sky camera van de VSB. Deze wist dit jaar ook weer een aantal fraaie vuurbollen vast te leggen. Door de opnames te combineren met andere camera’s in het land kan het traject van een vuurbol door de atmosfeer en ons zonnestelsel berekend worden.
Ook worden met deze camera andere verschijnselen vastgelegd. Zo werd op 26 december een blauwe wolk uitlaatgas gefotografeerd die was vrijgekomen bij de test-lancering van een Russische ballistische raket vanuit Kapustin-Yar in Astrakhan.

Aan het eind van het jaar stond de teller van het bezoekersaantal op 3.934.

 

2018.

Sterrenkijkdagen.
De 42e editie van de Landelijke Sterrenkijkdagen op vrijdag 23 en zaterdag 24 februari 2018 werd door de heldere avonden een groot succes. Op vrijdagavond wisten ruim 250 bezoekers hun weg naar de sterrenwacht te vinden. Door de vele opgestelde telescopen was het mogelijk zelf de maan en andere objecten te bekijken. Op zaterdagavond lag het bezoeker-aantal met 350 nog hoger. Er ontstond zelfs tijdelijk een file op de Bussloselaan, bezoekers op weg naar de sterrenwacht. Uiteindelijk hebben op deze dagen meer dan 600 bezoekers, waar onder veel kinderen, de koude oostenwind getrotseerd om voor het eerst door telescopen te kunnen kijken, naar bijvoorbeeld de maan of de Orionnevel. Ook was het mogelijk om met één van de kijkers zelf sterrenfoto’s te maken. Binnen, in de sterrenwacht werden per avond drie korte presentaties gegeven over de maan en de actuele sterrenhemel.

Piet Koning (1934-2018).
Op 15 mei 2018 overleed Piet Koning, één van de grondleggers van de VSB. Op 10-jarige leeftijd werd de kiem gelegd voor een passie die in 1973 resulteerde in de oprichting van VSB, waarvan Piet 25 jaar bestuurslid was. Tot 2008 gaf hij vele publiekspresentaties en cursussen.

Totale Maansverduistering 27 juli.
De totale maansverduistering van vrijdag 27 juli was dit jaar ongetwijfeld de grootste publiekstrekker. Dankzij grote aandacht in de pers kwamen meer dan 500 bezoekers naar de sterrenwacht om onder tropische omstandigheden (ruim 35°C) de verduisterde maan op te zien komen.
Zowel binnen als buiten werden presentaties over de maansverduistering gegeven. Op de grasvelden rondom de boerderij streken diverse bezoekers neer met eigen telescopen en camera’s. De maansverduistering zorgde voor een heel bijzondere sfeer. Vanaf ongeveer 22 uur was de ‘bloedmaan’ zichtbaar en langzaam kwam deze uit de aardschaduw tevoorschijn. Mede dankzij het fantastische zomerweer werd het een ‘festival’ dat tot laat in de avond duurde.

Technisch onderhoud.
In 2018 werd een nieuwe computer aangeschaft ter vervanging van de reeds 6 jaar in gebruik zijnde presentatie-computer. Deze computer is voor de activiteiten van de VSB van groot belang en het risico op een storing c.q. uitval mocht niet worden genomen. De nieuw aangeschafte computer heeft hoge specificaties en meer grafische mogelijkheden, hierdoor kunnen 3D-simulaties worden gepresenteerd. De nieuwe computer geeft nu ook de mogelijkheid om in de nabije toekomst een hogere resolutie-beamer te gaan gebruiken.
Tevens werd een projectiescherm voor presentaties aangeschaft die helderder en groter is dan de voorheen gebruikte ‘witte muur’ waardoor het zicht voor bezoekers in de zaal sterk verbeterd is.
Verder is eind 2018 door enkele vrijwilligers een start gemaakt met het aanbrengen van een passende en ‘niet-lichtvervuilende’ verlichting op de parkeerplaats en aan de gevel van de boerderij, waarbij gekozen is voor amberkleurig licht.

Digitaal archief.
In 2018 is op de sterrenwacht de zolder opgeruimd. Daarbij kwamen diverse dozen vol ordners met de ruim 40-jarige historie van de VSB tevoorschijn. Deze stukken zijn uitgezocht en gedigitaliseerd zodat een belangrijk deel van de VSB-geschiedenis nu als digitaal archief beschikbaar is.

Kometen en meteoren.
Het jaarlijkse Perseïden maximum in de nacht van 12/13 augustus vond dit jaar onder gunstige omstandigheden (Nieuwe Maan) plaats. Helaas werkte het weer niet altijd mee. Alleen in de nacht van 11 op 12 augustus konden in een plaats korte periode van anderhalf uur wat meteoren worden waargenomen.
Ook het maximum van de Geminiden, de rijkste meteorenzwerm van het jaar, viel dit jaar ten prooi aan de weergoden. Een aantal VSB-medewerkers was echter het slechte weer in Nederland ontvlucht. Zo kon Alex Scholten een nacht waarnemen op de sterrenwacht Pic-du-Midi in de Pyreneeën en later in het noorden van Frankrijk. Jaap van ‘t Leven was afgereisd naar La Palma en kon daar onder ideale omstandigheden vele Geminiden zien en fotograferen.
In 2018 kwam ook weer een aantal kometen binnen het bereik van amateur-instrumenten. De periodieke kometen 21P/Giacobini-Zinner en 46P/Wirtanen werden veelvuldig waargenomen door medewerkers en bezoekers van de sterrenwacht. Komeet 46P/Wirtanen was in december zelfs met het blote oog waarneembaar als een grote diffuse vlek met een doorsnede van twee keer de volle maan.

Copernicus.
In de Walburgiskerk in Zutphen werd van half augustus tot eind oktober een tentoonstelling gewijd aan de 16e-eeuwse astronoom Copernicus. Aanleiding was de unieke eerste druk van zijn beroemde werk ‘Revolutionibus Orbium Coelestium’ uit 1543, die in de Librije van de Walburgiskerk wordt bewaard. De VSB was samen met de publiekssterrenwacht Phoenix uit Lochem uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan dit evenement, o.a. in de vorm van speciale kijk-middagen en -avonden op het plein voor de kerk. De opening van de tentoonstelling werd opgeluisterd door presentaties van de Poolse astronoom Milena Ratajczak en wetenschapsjournalist Govert Schilling.

Wetenschapsdag.
Tijdens de Wetenschapsdag op zondag 7 oktober stond het thema “Planeet Aarde” centraal. Er werd een drietal presentaties gegeven. Peter Siegmund (KNMI) sprak over de klimaatverandering. Elske de Zeeuw-van Dalfsen (KNMI) toonde dat de aarde een actieve planeet is en legde het verschil uit tussen diverse vulkaanuitbarstingen. Alex Scholten toonde talloze schitterende opnamen van de aarde vanuit de ruimte.
Deze dag bezochten ruim 250 mensen de sterrenwacht. Voor de jeugd was het afschieten van waterraketten een niet te stoppen feest. Voor de bezoekers was het mogelijk om met de zonnetelescoop de activiteit van de zon te zien.

Nacht van de Nacht.
De VSB was ook in 2018 weer één van de deelnemers aan de landelijke manifestatie ‘Nacht van de Nacht’ op 27 oktober. Deze manifestatie wordt door de Natuur- en Milieufederaties georganiseerd met als motto ‘Laat het donker donker en ontdek hoe mooi de nacht is’.
De VSB koos in samenwerking met medewerkers van de gemeente Voorst (dienst Afval en Milieu) hierbij voor het thema duurzaamheid. Op deze avond kwamen ruim 60 bezoekers naar Bussloo die kennis konden maken met een heldere en donkere nacht met minimale omgevingsverlichting. Een demonstratie om fietsend verlichting op te wekken trok veel enthousiaste deelnemers. In de zaal werden korte presentaties over licht en lichtvervuiling gegeven. Buiten stonden de telescopen gericht op de heldere sterrenhemel.

Medewerkers op stap.
Op 25 november werd met de vrijwilligers een excursie gemaakt naar Wassenaar. Hier werd een bezoek gebracht aan de unieke collectie van historische telescopen van Peter Louwman. Deze collectie is ondergebracht in het Louwman museum, met een enorme collectie van historische auto’s, die natuurlijk ook bezocht werd. Daarna werd een bezoek gebracht aan Huize Hofwijck in Voorburg, de voormalige verblijfplaats van de 17e -eeuwse wetenschapper Christiaan Huygens. De dag werd afgesloten in een gezellig restaurant in Voorburg.

Uiteindelijk is 2018 voor VSB een nieuw recordjaar geworden met in totaal ruim 5.000 bezoekers.

 

Tekst.
Pieter Welters, Jaap van ‘t Leven.

Bronnen.
Astrovisie, kwartaalblad van de Volkssterrenwacht Bussloo 1976-2017.
Jaarverslagen Stichting Volkssterrenwacht Bussloo, 1985-2017.
Brochure 10 jaar VSB, 1985.
VSB-Archieven van Piet Koning, 1970-1999.
Cd VSB 30 jaar, Volkssterrenwacht Bussloo.