Europese wetenschappers en ingenieurs bouwen in de Chileense Atacama-woestijn aan de grootste telescoop ter wereld: de Extremely Large Telescope (ELT). In juni van dit jaar werd een feestje gevierd toen het hoogste punt werd bereikt. Met een hoofdspiegel van 39 meter diameter vangt de ELT straks meer sterrenlicht dan alle andere grote optische telescopen ter wereld samen. Wouter Jonker is één van de projectleiders en vertelt wat het doel is van deze reuzentelescoop, en over wat er bij komt kijken voordat astronomen straks kunnen beschikken over de scherpste blik op het heelal.

Vrijwel continu lezen we in de (social-)media over nieuwe sterrenkundige ontdekkingen of actuele ontwikkelingen in de ruimtevaart. Vaak zijn die onderwerpen te klein voor een avondvullend programma. Alex Scholten heeft een verzameling gemaakt van diverse actuele ontwikkelingen uit het afgelopen half jaar en blikt vooruit naar de komende maanden.

Maak met Astrid Eeuwes een fascinerende reis langs de planeten van ons zonnestelsel. Schitterende opnamen van ruimtesondes tonen vreemde werelden van de hete Mercurius tot aan de ijzige dwergplaneet Pluto.

Jaap van ’t Leven toont het publiek wat er allemaal zichtbaar is aan de wintersterrenhemel. Naast de fraaie sterrenbeelden Orion, Stier en Tweelingen met diverse goed waarneembare nevels en sterrenhopen sieren ook enkele planeten de avondhemel. Zowel Jupiter als Saturnus zijn fraai in de telescopen zichtbaar.

In 1977 werden de Voyagers gelanceerd voor een reis langs de gasreuzen van ons zonnestelsel. Inmiddels bevinden ze zich ver van de Zon aan de rand van ons zonnestelsel. Een overzicht van de missie en de technische uitdagingen wordt gegeven door Joris Robijn. Wat levert het huidige contact nog aan informatie op en zullen ze ooit andere sterren bereiken?

In januari 1986 ontplofte de spaceshuttle Challenger kort na de lancering voor de ogen van een groot publiek. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de ruimtevaart. Alex Scholten neemt de bezoeker mee naar het tijdperk van de Spaceshuttle en specifiek naar deze rampzalige vlucht en de consequenties daarvan.

Bij radiotelescopen denken de meeste mensen aan grote schotelantennes, maar niks is minder waar voor LOFAR, de LOw Frequency ARray. De lange golflengtes waarop deze telescoop het heelal waarneemt vragen om een heel andere aanpak, en dat maakt LOFAR uniek in zijn soort. Begonnen als een ‘pathfinder’ voor de Square Kilometre Array (SKA), is LOFAR inmiddels een telescoop van wereldklasse, en hiermee blijft Nederland als klein land wereldwijd koploper in de radiosterrenkunde. Ilse van Bemmel neemt de bezoeker mee langs de technologische ontwikkelingen die aan de basis staan van deze unieke telescoop, en de wetenschap die hiermee gedaan kan worden. De ontwikkelingen staan echter niet stil, met een blik naar de toekomst van LOFAR, naar nieuwe technologieën, en hoe we die dankzij de AI-hype kunnen inzetten voor de wetenschap.

De Maan is het dichtstbijzijnde hemellichaam en toch zo onbekend; weinig mensen kunnen uitleggen waar en hoe hoog de Maan aan de hemel zal komen. Over langere perioden volgt zij zeer specifieke patronen die vanaf de Aarde goed te volgen zijn en helpen met het volgen van de tijd. Ook zons- en maansverduisteringen volgen een precies patroon. De Maan is de basis voor sommige kalenders en christelijke feestdagen zoals Pasen. De Maan werd al gevolgd in de neolitische tijd, getuige opstellingen zoals Stonehenge in Engeland en Ales Stenar in Zweden. En zelfs ver daarvoor. Bernard de Groot kijkt hoe wiskunde, geodesie en archeologie elkaar kunnen versterken in de archeo-astronomie.

De Nederlandse astronomie staat internationaal hoog aangeschreven. Nederlands sterrenkundig onderzoek speelt een belangrijkere rol in de wereld dan verwacht zou worden van zo’n klein landje. Hoe ziet die rol er dan uit, en waarom is dit zo? Marijke Haverkorn, de voorzitter de Koninklijke Vereniging van Astronomen (KNA), neemt het publiek mee in een aantal zwaartepunten van de Nederlandse professionele astronomie en zet deze in de context van de internationale onderzoekswereld en de recente geschiedenis.

Een presentatie speciaal voor de jeugd waarin een reis wordt gemaakt door het fascinerende heelal. Maurice van Wijk laat ook de jonge bezoekers met schitterende beelden kennismaken met de Zon, de planeten en de sterren. Bij helder weer kan met de telescopen van de sterrenwacht naar de winterhemel, de Maan en de planeet Jupiter worden gekeken.

Landelijke Sterrenkijkdagen. Op de Volkssterrenwacht Bussloo worden (vanaf 19.30 uur) enkele korte voordrachten over de actuele sterrenhemel verzorgd. En bij helder weer staan de telescopen klaar om o.a. de Maan, Jupiter, de Orionnevel en de andere objecten van de wintersterrenhemel te bewonderen.

Landelijke Sterrenkijkdagen. Op de Volkssterrenwacht Bussloo worden (vanaf 19.30 uur) enkele korte voordrachten over de actuele sterrenhemel verzorgd. En bij helder weer staan de telescopen klaar om o.a. de Maan, Jupiter, de Orionnevel en de andere objecten van de wintersterrenhemel te bewonderen.

Een uitgebreid netwerk van allsky-camera’s houdt iedere (heldere) nacht de hemel boven het westelijk en centrale deel van Europa in de gaten. Regelmatig worden heldere vuurbollen gefotografeerd, veroorzaakt door uit de ruimte afkomstige stenen. Dankzij de toenemende nauwkeurigheid van de opnamen kan vaak snel worden bepaald of er ergens een meteoriet kan zijn neergekomen. Een startsein voor wetenschappelijk zoekwerk. Hans Betlem, één van de coördinatoren in dit netwerk, vertelt over de recente ontwikkelingen.

Kwantummechanica is een tak van de natuurkunde die het gedrag van materie en energie op atomair en subatomair niveau beschrijft, waar klassieke natuurkunde tekortschiet. De theorie erachter werd 100 jaar geleden door Heisenberg bedacht. Hendrik Beijeman neemt de toehoorder mee naar bijzondere kernconcepten, zoals de onzekerheidsrelatie van Heisenberg, Schrödingers kat-gedachte-experiment en het tunneleffect, en laat zien hoe de kwantummechanica ten grondslag ligt aan moderne technologieën zoals kwantumcomputers en lasers.

Regelmatig verschijnen in de media berichten over ruimterotsen die ‘rakelings’ de Aarde passeren. Wat zijn dit voor objecten en waar komen ze vandaan? En vormen ze een risico voor onze Aarde? Maak met Alex Scholten een ontdekkingstocht naar de kleine objecten in ons zonnestelsel.

Eind maart wordt de klok weer verzet en stappen we weer over van wintertijd naar zomertijd. Hoe zit dat eigenlijk met die tijdzones en hoe heeft de tijdrekening zich door de eeuwen heen ontwikkeld? Joris Robijn weet hoe laat het is.