Bij heldere hemel zal vanaf circa 22 uur zichtbaar zijn hoe de maan gedeeltelijk in de schaduw van de aarde komt. Het maximum is om 23.31 uur. Tot ruim na middernacht kan vanaf de Volkssterrenwacht Bussloo dit hemelverschijnsel ‘live’ gevolgd worden.

Bij helder weer is er op maandagmiddag 11 november een Mercurius-overgang zichtbaar.
Vanaf 13.35 uur zal de binnenplaneet Mercurius als een kleine stip langzaam over de zonneschijf bewegen.
Helaas staat de zon in november vrij laag aan de hemel. Op het moment dat Mercurius zich zo veel mogelijk op de zonneschijf bevindt (16.19 uur) staat de zon nog maar slechts 4 graden hoog boven de zuidwestelijke horizon. De overgang duurt tot 19.04 uur, maar dat is vanuit Nederland niet zichtbaar. Om 16.54 uur gaat de zon al onder.
Alex Scholten zal tijdens de overgang een korte presentatie geven over ‘planeetovergangen’.

WEEKEND VAN DE WETENSCHAP.

Op 17 april 1912 vond een bijzondere, zeldzame zonsverduistering plaats. Minder bekend is dat de centrale lijn hiervan over Zuid-Limburg liep. In de omgeving van Maastricht werd door de Nederlandse beroepsastronomen een grote eclipsexpeditie opgezet, die dankzij uitstekende weersomstandigheden een succes werd. Maak met Alex Scholten een tijdreis naar deze wetenschappelijke expeditie van ruim honderd jaar geleden.

WEEKEND VAN DE WETENSCHAP

Momenteel wordt in de Atacama-woestijn in Noord-Chili gebouwd aan de grootste telescoop ter wereld. Met een spiegeldiameter van bijna 40 meter moet dit ‘grootste oog ter wereld’ scherper en verder het heelal in kijken als nooit te voren. Projectmanager Felix Bettonvil is nauw betrokken bij de bouw van deze gigantische telescoop die naar verwachting in 2024 zijn eerste waarnemingen moet gaan doen.

Open sterrenhopen en bolhopen verschillen erg van elkaar. Hoe komt het dat er twee soorten sterrenhopen zijn? Hoe zijn ze ontstaan? Waarom bewegen ze in verschillende soorten banen? Waarom hebben de bolhopen veel minder zuurstof, koolstof enz. dan open sterhopen? Waarom zijn er ook losse sterren? Prof. Henny Lamers (Universiteit van Amsterdam) zal deze vragen behandelen en verklaren. Daarbij spelen misschien zelfs superzware sterren en zware zwarte gaten een rol. Maar er blijven genoeg raadsels over!

Reeds bijna twintig jaar wordt het zwaartekrachtveld van onze aarde zeer nauwkeurig gemeten door satellieten, die zijn uitgerust met extreem nauwkeurige meetinstrumenten. Voorbeelden van deze instrumenten zijn GPS-ontvangers, versnellingsmeters en ook lasers om de onderlinge afstand te meten tussen achter elkaar aan vliegende satellieten. De veranderingen die we meten aan het zwaartekrachtveld geven veel informatie over het afsmelten van poolkappen en de waterhuishouding van de wereld. Dit betreft belangrijke informatie voor een beter begrip van ons klimaat, maar bijv. ook voor de landbouw en drinkwatervoorziening voor miljarden mensen. Presentatie door prof. Pieter Visser van de TU Delft.

De Nederlandse astronoom Marc Klein Wolt wilde voor zijn onderzoek een radiotelescoop aan de achterkant van de maan hebben. Maar waarom en vooral: hoe krijg je die daar? China bood hem een unieke kans om zijn droom waar te maken, maar dat bleek een avontuur op zich…

De aarde wordt omringd door het geomagnetisch veld. Maar ook Mars heeft vroeger een magneetveld gehad, en er zijn zelfs kometen die een magneetveld bezitten. Hoe ontstaat zo’n veld eigenlijk? En is het van belang voor het leven op aarde en mogelijk daarbuiten? Dit en meer zal Rosa de Boer, aardwetenschapper van de Universiteit Utrecht, bespreken tijdens het Weekend van de Wetenschap.

Wat te doen als zelfs een snelle vermindering van de broeikasgasuitstoot niet voldoende is om het klimaat leefbaar te houden? “Solar Radiation Management” (management van zonne-instraling) is een controversieel idee om de aarde kunstmatig af te koelen door een kleine fractie van het zonlicht tegen te houden – bijvoorbeeld door een parasol tussen zon en aarde, wolken witter te maken of de klimaateffecten van grote vulkaanuitbarstingen na te bootsen. Een soort pijnstiller voor het klimaatprobleem dus: het lost de onderliggende oorzaak (broeikasgasconcentratie) niet op, maar kan mogelijk wel de symptomen verzachten. Moeten we hier ver van afblijven? Of kan Solar Radiation Management ons laatste redmiddel worden? Claudia Wieners van het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht legt uit.

Ruim 100 jaar geleden berekende Albert Einstein dat de bewegingen en botsingen van grote massa’s een soort “golven in de ruimtetijd” zouden veroorzaken. Lang leek het onmogelijk om dit soort minieme bewegingen te kunnen registreren. Inmiddels vormt het waarnemen van zwaartekrachtsgolven een nieuwe informatiebron voor astronomen. Er zijn grootste plannen om een speciale telescoop voor zwaartekrachtgolven te realiseren in Zuid-Limburg. Het zal een enorme technische uitdaging zijn en het grootste wetenschappelijk instrument dat ooit in Nederland is gebouwd. Frank Vermeulen legt uit hoe dit project tot stand komt en wat de betekenis zal zijn van deze Einsteintelescoop.

Hoe kan de Aarde opwarmen terwijl sommige winters ijzig koud zijn? Krijgen we in Nederland meer stormen, maar ook hittegolven? Rob Groenland van het KNMI is één van de wetenschappers die al jarenlang onderzoek doet naar het klimaat. In deze presentatie bespreekt hij de feiten in een spoedcursus ‘weer en klimaat’.

Astronomen denken dat het heelal 13,8 miljard jaar geleden ontstond uit een oneindig kleine ‘punt’.  Frank Vermeulen legt uit hoe men tot deze conclusie is gekomen en hoe in de afgelopen 100 jaar theorie en waarnemingen gebruikt worden om dit model te ondersteunen. En hoe recente waarnemingen dit model op de proef blijft stellen.

Ruim honderd jaar geleden ontwikkelde Albert Einstein zijn relativiteitstheorie, één van de basistheorieën voor de moderne sterrenkunde. Frank Vermeulen legt op een zo eenvoudig mogelijke manier uit hoe deze theorie tot stand gekomen is, wat zij inhoudt en welke consequenties dit had voor onze kijk op de wereld en het heelal.

De Belgische priesterastronoom Georges Lemaître wordt gezien als de geestelijke vader van de oerknaltheorie. Wie was hij en hoe ontstond zijn beeld over het uitdijende heelal? Gisela Reefman geeft een overzicht van het werk van deze bijzondere wetenschapper en de fascinerende theorie van de Big Bang.

Het astrolabium is een meetinstrument dat een schat aan informatie geeft over de stand van de Zon en de sterren. Al in oude culturen werd dit instrument gebruikt. Hoe werkt het en waar wordt hij voor gebruikt? Hendrik Hollander ontwerpt en bouwt al jaren prachtige zonnewijzers en astrolabia en neemt het publiek mee in de geschiedenis van dit bijzondere instrument.

.

In deze presentatie gaat astronoom Leon Houben (Radboud Universiteit Nijmegen) in op de veranderende manier van waarnemen in de moderne sterrenkunde. Daartoe duikt hij eerst in de wereld van de donkere materie, een voorbeeld van hoe onderzoek tot onverwachte ontdekkingen kan leiden. In het tweede deel wordt ingegaan op zwaartekrachtgolven. Wat zijn het en hoe worden die precies waargenomen? Een volledig nieuwe manier van het bestuderen van de kosmos, maar kunnen we daarbij nog wel spreken van ‘de objectieve waarneming’? Eén lezing over twee boeiende onderwerpen, waarna u mogelijk met meer vragen naar huis gaat dan u gekomen bent…

Onmeetbaar en niet waarneembaar. Oneindigheid is misschien wel één van de meest fascinerende concepten in de natuurwetenschap en filosofie. “Hoe kan het heelal oneindig zijn?” is een vraag die het publiek ons met regelmaat stelt. Wat bedoelen astronomen met oneindig en hoe komen ze op dat idee? Christiaan Schriks neemt u mee om op deze onmogelijke, ongrijpbare en onvoorstelbare vraag toch iets van een ‘antwoord’ te geven.