De Nederlandse astronoom Marc Klein Wolt wilde voor zijn onderzoek een radiotelescoop aan de achterkant van de maan hebben. Maar waarom en vooral: hoe krijg je die daar? China bood hem een unieke kans om zijn droom waar te maken, maar dat bleek een avontuur op zich…

Op 25 december jl. werd na vele jaren vertraging eindelijk de James Webb Space Telescope (JWST) gelanceerd. Groot was de spanning in de eerste weken of de telescoop zich zonder storingen keurig zou uitvouwen en zijn positie op zo’n 1½ miljoen kilometer van de aarde zou bereiken. Dat is gelukkig allemaal succesvol verlopen en astronomen wachten nu op de eerste – vermoedelijk spectaculaire – resultaten. Jaap van ’t Leven geeft een update over de actuele status van de JWST en wat sterrenkundigen de komende jaren met deze telescoop hopen te ontdekken.

Speciale openstelling rond het thema ‘Zon’. In de zaal: een presentatie over de fascinerende wereld van de Zon, onze ster. Voor de jeugd: proefjes waarin licht en zon centraal staan. Bij helder weer kan met de speciale zonnetelescoop van de sterrenwacht ‘live’ naar de zon worden gekeken. De sterrenwacht is geopend van 14 tot 17 uur.

De multimedia-presentatie begint om 14.30 uur.

De Zonnekijkdag is geschikt voor kinderen.

Momenteel rijden er drie robotwagens over het oppervlak van de planeet Mars. Waarom sturen we robotwagens naar Mars en gaat de mens niet zelf op onderzoek uit? Alex Scholten geeft een overzicht van de actuele stand van zaken in het spannende onderzoek naar de vraag: ‘was er ooit leven op de planeet Mars?’.

Inmiddels zijn er meer dan 5.000 exoplaneten (planeten bij andere sterren) bekend en sterrenkundigen vermoeden dat dit slechts het topje van de ijsberg is. Zouden er planeten zijn waarop leven mogelijk is? Frank Vermeulen gaat op zoek naar het antwoord op de vraag of wij alleen zijn in het heelal.

Zittend in de tuin, of voor de tent, zal men omhoogkijkend op een heldere zomeravond zich misschien afvragen: welke ster is dat? Wat is er te zien aan de zomerhemel en hoe herkennen we sterrenbeelden en planeten? Met behulp van een aantal tips maakt Alex Scholten het publiek wegwijs aan de zomerhemel. Deze presentatie is ook geschikt voor kinderen.

Stap voor stap hebben sterrenkundigen door de eeuwen heen niet alleen geleerd hoe ze afstanden tot de sterren kunnen meten, maar ontstond ook het beeld van een uitdijend heelal. Henri Bosveld, publieksvoorlichter bij de Publiekssterrenwacht Phoenix in Lochem, legt uit wat dit betekent en neemt de bezoeker mee naar de oerknal, het ontstaan van ons heelal.

De Maan is voor velen niet alleen het meest opvallende hemellichaam aan de sterrenhemel, maar ook het mooiste om door een telescoop te bekijken. Wat vertellen de ‘zeeën’, kraters, walvlakten en andere fraaie kenmerken over de geschiedenis van de Maan? En landen er binnenkort weer mensen op de maan? Deze presentatie is ook geschikt voor kinderen.

Rond 12 augustus zijn jaarlijks bij heldere hemel vele ‘vallende sterren’ te zien. Jaap van ’t Leven legt uit dat deze niets met sterren te maken hebben, maar stofdeeltjes zijn in ons eigen zonnestelsel. Mag je een wens doen als je een ‘vallende ster’ ziet? En waar moet je op letten? Een kennismaking met de zomerhemel. Bij helder weer kan er na afloop van de presentatie op het terrein van de sterrenwacht worden waargenomen. De presentatie is ook geschikt voor kinderen.

Over de sterrenbeelden zijn veel verhalen te vertellen, die vaak al dateren vanuit de Griekse oudheid. Waar komen die namen vandaan? Welke betekenis hebben ze? Alex Scholten maakt een selectie uit deze verhalen en zal het publiek meenemen naar de tijd waarin de sterrenhemel een belangrijke rol speelde in het alledaagse leven.

We zijn tegenwoordig gewend eenvoudig te navigeren op aarde met apparatuur die gebruikmaakt van GPS. Maar hoe ging dat bij de Apollo-missies naar de maan en hoe navigeert de rover Perseverance op Mars? Joris Robijn is voor de hobby actief bij een voetbalteam met autonome robots die ook navigatie nodig hebben en geen GPS kunnen gebruiken. Enkele navigatietechnieken uit verleden en heden worden behandeld.

Sinds de uitvinding in het begin van de 17e eeuw door de Nederlander Hans Lipperhey, heeft de telescoop een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Jaap van ‘t Leven neemt u mee op een reis van Galileo Galilei tot de James Webb Space Telescope.

Tijdens hun bewegingen langs de sterrenhemel kunnen hemellichamen soms elkaar bedekken. Een enkele keer spectaculair zoals bij een zonsverduistering, een andere keer een verschijnsel waarbij een telescoop nodig is om dit te kunnen waarnemen. Jaap van ’t Leven toont in deze presentatie, die ook geschikt is voor beginnende amateurs, welke bedekkingen er in de komende maanden zichtbaar zijn, zoals bedekkingen van Uranus en Mars door de Maan in september en december en de gedeeltelijke zonsverduistering van 25 oktober. Hij geeft diverse tips en trucs voor het waarnemen en fotograferen van deze hemelverschijnselen.

De mens is altijd op zoek om grote vraagstukken op te lossen. Complottheorieën spelen daarbij soms ook een belangrijke rol. Astrid Eeuwes gaat met het publiek op zoek naar het onbeantwoorde en zal het publiek meenemen in een reis door de complottheorieën in de sterrenkunde. Tijdens de lezing passeren o.a. de geheime vliegbasis Area 51, het Roswell-incident en de complottheorieën rondom de Apollo maanlandingen.

Kunnen we een dreigende botsing van een planetoïde met onze aarde afwenden? Binnenkort probeert NASA met de ruimtesonde van de DART-missie als test een kleine planetoïde van koers te laten veranderen. In deze presentatie legt Alex Scholten uit waarom planetoïden bedreigend kunnen zijn en wat NASA van deze test verwacht.

De aarde wordt omringd door het geomagnetisch veld. Maar ook Mars heeft vroeger een magneetveld gehad, en er zijn zelfs kometen die een magneetveld bezitten. Hoe ontstaat zo’n veld eigenlijk? En is het van belang voor het leven op aarde en mogelijk daarbuiten? Dit en meer zal Rosa de Boer, aardwetenschapper van de Universiteit Utrecht, bespreken tijdens het Weekend van de Wetenschap.

Wat te doen als zelfs een snelle vermindering van de broeikasgasuitstoot niet voldoende is om het klimaat leefbaar te houden? “Solar Radiation Management” (management van zonne-instraling) is een controversieel idee om de aarde kunstmatig af te koelen door een kleine fractie van het zonlicht tegen te houden – bijvoorbeeld door een parasol tussen zon en aarde, wolken witter te maken of de klimaateffecten van grote vulkaanuitbarstingen na te bootsen. Een soort pijnstiller voor het klimaatprobleem dus: het lost de onderliggende oorzaak (broeikasgasconcentratie) niet op, maar kan mogelijk wel de symptomen verzachten. Moeten we hier ver van afblijven? Of kan Solar Radiation Management ons laatste redmiddel worden? Claudia Wieners van het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht legt uit.

Op 12 juli jl. werden de eerste resultaten van de James Webb Space Telescope (JWST) aan de wereld gepresenteerd. De opnamen waren boven verwachting en beloven veel voor het onderzoek de komende jaren. Alex Scholten zal de eerste resultaten van dit grensverleggende instrument bespreken.

Bij helder weer kan op dinsdag 25 oktober tussen 11.10 en 13.00 uur een gedeeltelijke zonsverduistering worden waargenomen. Jaap van ’t Leven legt uit hoe een zonsverduistering wordt veroorzaakt en geeft tips en trucs om deze verduistering te kunnen waarnemen of fotograferen. Uiteraard met talloze fraaie opnamen van eerdere gedeeltelijke en totale zonsverduisteringen.

Dit jaar zijn in het najaar maar liefst vijf planeten goed zichtbaar aan de avondhemel. Alex Scholten neemt de bezoeker mee langs de herfststerrenhemel naar de planeten Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Deze presentatie is ook geschikt voor kinderen.